Κάθε χρόνο οι δύο ετήσιες διαλέξεις της Ελληνικής Αρχαιολογικής Επιτροπής του Ηνωμένου Βασιλείου συσπειρώνουν τους αρχαιόφιλους, τους φιλέλληνες αλλά και εκλεκτά μέλη της ελληνικής και κυπριακής διασποράς. Η επιτυχία τους οφείλεται στους ομιλητές. Πρόκειται κάθε φορά για κάποιον διακεκριμένο αρχαιολόγο που ταξιδεύει τους ακροατές στο παρελθόν μέσα από το ανασκαφικό του έργο. Η ίδρυση της Επιτροπής αλλά και η θεσμοθέτηση υποτροφιών προς αριστούχους του τομέα αυτού που θέλουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους ήταν ένα έργο ζωής της αείμνηστης Χιώτισσας της διασποράς Μάττη Εγκον-Ξυλά που μαζί με τον σύζυγό της Νίκολας διαπνέονταν από σπουδαίο πατριωτικό πνεύμα. Το έργο της συνεχίζει σήμερα η δρ Ζέττα Πολυχρονιάδη-Θεοδωροπούλου, που είναι επικεφαλής της GACUK. Τον Δεκέμβριο παρουσιάστηκε στο Λονδίνο η μεγάλη αρχαιολογική ανακάλυψη στην Επισκοπή της Σικίνου, ενός ρωμαϊκού μαυσωλείου όπου βρέθηκε ο ασύλητος τάφος της Νεικώς, από τον έφορο Αρχαιοτήτων Κυκλάδων που πήγε στη βρετανική πρωτεύουσα. Τώρα η σκυτάλη μένει στο Αιγαίο, αλλά περνάει στα χέρια του Ικαριώτη Γιώργου Κουτσουφλάκη, μέλους της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων που έχει εργαστεί εντατικά για την αποκάλυψη δεκάδων ναυαγίων στους Φούρνους εδώ και μια δεκαετία.
Η διάλεξη που θα γίνει διαδικτυακά το απόγευμα της 22ας Μαΐου, και μπορεί κανείς να την παρακολουθήσει αν εγγραφεί στην ιστοσελίδα gacuk.org, θα μας πάει νοερά στις δαντελωτές ακτές των Φούρνων όπου ήταν πάντα πέρασμα αλλά και αγκυροβόλι από την αρχαιότητα. Εκεί, οι ντόπιοι αλιείς και ψαροντουφεκάδες συνεργάστηκαν στενά με την αρχαιολογική υπηρεσία υποδεικνύοντας πολλές από τις θέσεις των ναυαγίων. Ετσι, ο Κουτσουφλάκης και η ομάδα του βρέθηκαν πραγματικά μπροστά σε έναν πραγματικό θησαυρό στον βυθό με 58 σκαριά που χρονολογούνταν από την αρχαιότητα έως και τον 20ό αιώνα!
Ο επόμενος ερευνητικός στόχος υπήρξε η επιλογή ενός ναυαγίου που θα είχε τα επιθυμητά ποιοτικά χαρακτηριστικά για την ανασκαφική του διερεύνηση. Παρότι πολλά από τα ναυάγια που είχαν καταγραφεί έως τότε σώζονταν σε καλή κατάσταση, η ανάλυση των ιστορικών δεδομένων σε συνδυασμό με την αποτίμηση της κατάστασης διατήρησής τους οδήγησε στην τελική επιλογή του ναυαγίου αρ. 15, το οποίο ήταν και αυτό που προκρίθηκε. Στη διάλεξη θα μάθουμε πολύ περισσότερα πράγματα για το συγκεκριμένο που ανήκει στην ύστερη ρωμαϊκή περίοδο. Η θέση του βρίσκεται στις απόκρημνες και απομονωμένες ακτές της εκτεθειμένης στους ανέμους βορειοανατολικής πλευράς των Φούρνων. Εντοπίστηκε σε έντονα επικλινή βυθό και σε βάθος που κυμαίνεται από 42 έως 50 μέτρα. Στην ίδια περιοχή έχουν βρεθεί ίχνη από επτά ακόμα ναυάγια, όλα σε άμεση γειτνίαση μεταξύ τους.
Η τοποθεσία όπου ναυάγησε, εκτεθειμένη σε ισχυρούς αέρηδες, είναι μεγάλη πρόκληση για την ερευνητική ομάδα του Κουτσουφλάκη, αλλά όχι η μόνη. Υπάρχουν ερωτήματα για την ακριβή χρονολογία και το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο του ναυαγίου. Οι τύποι των αμφορέων που έχουν βρεθεί στο σκαρί παρουσιάζουν σημαντικές χρονολογικές αποκλίσεις μεταξύ τους και έτσι υπάρχει η πιθανότητα ακριβώς στην ίδια θέση να έχει ναυαγήσει μεταγενέστερα και άλλο πλοίο και τα φορτία τους να έχουν μπλεχτεί. Ο Γιώργος Κουτσουφλάκης θα μιλήσει για όλες αυτές τις τεχνικές αλλά και επιστημονικές δυσκολίες που κάνουν το ναυάγιο αρ. 15 να έχει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον. Υπενθυμίζεται ότι πριν από λίγες ημέρες έγινε και μια μεγάλη παρουσίαση στην Αθήνα όπου αναλύθηκε εν συνόλω το έργο της Εφορείας στους Φούρνους την τελευταία δεκαετία.
