Η περυσινή τους έκθεση υμνήθηκε από τους Financial Times. Δικαίως, διότι τα αφιερώματα που έχουν κάνει μέχρι στιγμής στο νησί οι Κωνσταντινουπολίτισσες Μπουρτσού Φικρέτογλου (με ξανθιώτικες ρίζες) και Γκιζέμ Κουδούνογλου έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν κάτι αναπάντεχο: το δικό τους κοινό σ’ ένα μέρος που δεν έχει καμιά προϊστορία με τη σύγχρονη τέχνη. Διότι, παράλληλα με τις εκθέσεις τους οργανώνεται ένα δυναμικό δημόσιο πρόγραμμα με εργαστήρια, ομιλίες καλλιτεχνών, προβολές και παραστάσεις, που μετατρέπει το εγχείρημα σε σημείο αναφοράς και συνεργασίας με τοπικούς πολιτιστικούς φορείς, αλλά και διεθνείς επαγγελματίες του χώρου της τέχνης, συλλέκτες και στοχαστές του πολιτισμού. Η καλλιτεχνική «απόβαση» του διδύμου από την Τουρκία στην άλλη όχθη του Αιγαίου ξεκίνησε το 2023 μ’ ένα εικαστικό αφιέρωμα στον Ναυτικό Ομιλο Λέρου. Υστερα, το 2024, η Μπουρτσού, η Γκιζέμ και η καλλιτεχνική τους πλατφόρμα με το όνομα «Perasma» έφεραν μεγάλα καλλιτεχνικά ονόματα σ’ ένα πανέμορφο νεοκλασικό, την οικία που έχτισε ένας μεγαλέμπορος, ο Εμμανουήλ Κανδιόγλου το 1886. Είχε αφεθεί στη μοίρα της, αλλά τώρα θα πάρει το φιλί της ζωής από τον νέο ιδιοκτήτη της, έναν Ελληνα της διασποράς. Ηταν ένα πανόραμα με τίτλο «All things become islands before my senses» και δημιουργίες από τον Ουίλιαμ Κέντριτζ μέχρι τον Πάβελ Αλτχάμερ και από την Πολωνή Γκόσκα Ματσούγκα, την Αμερικανοϊρανή Μάριαμ Τέρκι, τη Γερμανίδα Σόφι φον Χέλερμαν και τη Βρετανίδα Λόρα Φουτς μέχρι τους δικούς μας Ευγενία Βερελή και Κωστή Βελώνη.
Για να βρουν τα πατήματά τους και να διασυνδεθούν με τους ντόπιους, οι δύο Πολίτισσες είχαν την πολύτιμη βοήθεια του Αθηναίου Νίκου Φωκά και της Θεσσαλονικιάς σκηνοθέτιδος συζύγου του Ιωάννας Ασμενιάδου, που μένουν μόνιμα εκεί. Με το ανοιχτό του πνεύμα και την ακόμη πιο ανοιχτή του καρδιά, το ζεύγος δίνει έναν τόνο κοσμοπολιτισμού σ’ έναν τόπο που γνωρίζει ξανά άνθηση. Στις 29 Ιουνίου οι δύο Τουρκάλες παρουσιάζουν την τρίτη κατά σειράν ομαδική τους, πάλι στην οικία Κανδιόγλου, με τίτλο «Διπλώνοντας τη θάλασσα σε φορέματα που διαλύονται σαν αλάτι».
Στόχος αυτή τη φορά είναι να συνομιλήσει η τέχνη με τοπόσημα του νησιού και να εξερευνήσει τη στενή και διαρκώς μεταβαλλόμενη σχέση με τη θάλασσα. Και πάλι θα δούμε σπουδαίους καλλιτέχνες, όπως ο Κέντριτζ, η Ντόρα Μάαρ, ο Λούτσιο Φοντάνα, ο Τζόρτζιο ντε Κίρικο και ο Μπράιαν Ινο. Συμμετέχουν, όπως και πέρυσι, διακεκριμένοι Τούρκοι εικαστικοί, όπως η Γκιουλσούν Καραμουσταφά, αλλά και Ελληνες.
Η Γκιζέμ και η Μπουρτσού αποκαλούν την προσπάθειά τους Leros Project και αποτελεί γι’ αυτές μια πρόσκληση και ένα σημείο συνάντησης για καλλιτέχνες, ερευνητές και τοπικές κοινότητες, θέλοντας να τους κάνουν να στοχαστούν πάνω στο πολυεπίπεδο παρελθόν, παρόν και μέλλον. Φέτος η άκρη του νήματος πιάνεται από το υγρό στοιχείο, αλλά ξεδιπλώνεται στη στεριά και στους ανθρώπους, φτάνει να αγκαλιάζουν την Ιστορία, τη φύση και την ταυτότητα του νησιού. Αξίζει να πάτε στη Λέρο και να δείτε την έκθεση. Ενας τόπος ταυτισμένος κάποτε με το ψυχιατρείο, έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε κρυφό διαμαντάκι που προσελκύει Ελληνες και ξένους για τη σπουδαία της αρχιτεκτονική κληρονομιά, την πραότητα των κατοίκων της και κυρίως την αίσθηση ότι υπάρχει κάτι ανεπιτήδευτα αυθεντικό.
