Τη θυμάμαι καλά τη στιγμή. Επισκεπτόμουν μια ωραία έκθεση στη Δημοτική Πινακοθήκη της Κέρκυρας για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 όταν βρέθηκα μπροστά στο αυθεντικό χειρόγραφο της β΄ μελοποίησης του «Υμνου εις την Ελευθερίαν» από τον Νικόλαο Χαλικιόπουλο-Μάντζαρο. Εβλεπα τα μικρά σημαδάκια από μελάνι που σχημάτιζαν τις νότες, τον γραφικό του χαρακτήρα και ένιωσα να με καταλαμβάνει βαθύτατη συγκίνηση. Ξαφνικά ο Εθνικός μας Υμνος είχε γίνει από μελωδία κάτι απτό, οι κιτρινισμένες μεγάλες σελίδες πύκνωναν αισθήματα και δονήσεις. Σκέφτηκα ότι για τις νεότερες γενιές που μισοξέρουν τον Διονύσιο Σολωμό, ο βίος και η πολιτεία του Κερκυραίου μουσουργού παραμένουν ένα κεφάλαιο υποφωτισμένο. Είναι λοιπόν ωραία η πρωτοβουλία της Ακαδημίας Αθηνών να εγκαινιάσει στην ανατολική αίθουσα του μεγάρου της σήμερα, 10 Απριλίου, μια έκθεση για τον συνθέτη που έδωσε το όνομά του στην «Παλιά» Φιλαρμονική του νησιού του, καθώς διετέλεσε ο πρώτος καλλιτεχνικός της διευθυντής. Επιμελήτρια του εγχειρήματος η δραστήρια Λουίζα Καραπιδάκη.
Πρόκειται για ένα αφιέρωμα που συνδιοργανώνει με την Ιονική Ακαδημία 1808 και φιλοδοξεί να μας αποκαλύψει τις πολλές πτυχές του ταλέντου αλλά και μιας προσωπικότητας που έζησε σε μια ενδιαφέρουσα εποχή, με τον τίτλο «Νικόλαος Χαλικιόπουλος-Μάντζαρος… και βλέποντας απέναντι». Ως βλαστός του επτανησιακού πολιτισμικού γίγνεσθαι, ο Μάντζαρος εξ απαλών ονύχων βρέθηκε κοινωνικά, πολιτικά και πολιτισμικά στη διαρκή μετάβαση ενός περιβάλλοντος διεθνικού, όπως αυτό αναπτύχθηκε στην Κέρκυρα. Αλλωστε, αν το καλοσκεφτεί κανείς, γεννήθηκε το 1795 ως Βενετός πολίτης, στη συνέχεια για δύο χρόνια υπήρξε Γάλλος, αφού Γάλλοι πήραν τον έλεγχο του νησιού, πέρασε τα μαθητικά του χρόνια στο πλαίσιο της Επτανησιακής Δημοκρατίας και της Ναπολεόντειας διοίκησης, αλλά δημιούργησε και ωρίμασε ως πολίτης του Ιονίου Κράτους το οποίο τελούσε υπό βρετανική προστασία. Οταν πέθανε το 1872 ήταν για μόλις οκτώ χρόνια Ελληνας υπήκοος. Οσο για την πορεία του, η καταξίωσή του ξεκίνησε με ιταλόφωνα έργα στην Κέρκυρα και συνεχίστηκε στην Ιταλία. Από την άλλη, όπως ορθά αναφέρει ο Κώστας Καρδάμης, καθηγητής του Τμήματος Μουσικών Σπουδών στην Κέρκυρα και διευθυντής του Μουσείου της Παλαιάς Φιλαρμονικής στο εισαγωγικό σημείωμα, το βλέμμα του υπήρξε στραμμένο και προς τα ανατολικά της Επτανήσου.
Στην πορεία του συγκλονίστηκε από τη δίνη των γεγονότων της Ελληνικής Παλιγγενεσίας. Τα νεανικά έργα του στα οποία άντλησε έμπνευση από την αρχαιότητα ακολούθησαν οι τρεις πλήρεις μελοποιήσεις του Υμνου εις την Ελευθερίαν του Σολωμού (η αρχή της πρώτης εξ αυτών του 1829 καθιερώθηκε το 1865 ως ο Εθνικός Υμνος μας). Γενικότερα, μελοθέτησε συστηματικά σολωμικά ελληνόγλωσσα ποιήματα, καθώς και δημιουργίες άλλων ποιητών. Η αναγνώριση του Μάντζαρου συνεχίστηκε μεταθανάτια: το 1890 η δεύτερη κερκυραϊκή φιλαρμονική τον τίμησε με την ονομασία της όπως την ίδια περίοδο και η Φιλαρμονική της Αλεξάνδρειας. Η έκθεση που γίνεται με αφορμή τα 230 χρόνια από τη γέννησή του συγκεντρώνει αντικείμενα και τεκμήρια από το Αρχείο του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού και τη Βιβλιοθήκη της Ακαδημίας Αθηνών, τη Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας («Παλαιά», ιδρ. 1840), τα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, το Αρχείο του Αναστασίου-Ιωάννου Μεταξά – Μαριάτου, τη Συλλογή Σπύρου Γαούτση.
Ξεχωρίζουν και δύο διαφορετικά έργα: το πορτρέτο του Μάντζαρου φιλοτεχνημένο από τον εικαστικό Ανδρέα Κοντέλλη και το συμβολικό έργο του Ηλία Παπαηλιάκη, «Οι παλμοί της καρδίας μου στην απέναντι όχθη», που δημιούργησε ειδικά για την έκθεση και τις εκπαιδευτικές δραστηριότητές της.
