Ταλαιπωρείσαι ολίγον για να ανεβείς τα σκαλιά, αλλά η θέα της οικίας του Λάζαρου Κουντουριώτη στην Υδρα σε κάνει αμέσως να ξεχνάς τη δοκιμασία. Διότι από την αυλή της μπορείς να θαυμάσεις ένα από τα ελάχιστα μέρη στην πατρίδα μας, που ο τουρισμός δεν αλλοίωσε τη φυσιογνωμία του. Είναι ένα τοπίο άχρονο και απείραχτο δίχως αρχιτεκτονικές ασχήμιες και αυθαιρεσίες. Στα πόδια σου απλώνεται ο οικισμός και στον ορίζοντα η ακτή της Πελοποννήσου με ενδιάμεση στάση του βλέμματος στα πλεούμενα και το γαλάζιο της θάλασσας.
Χθες, Τρίτη, ημέρα της εορτής του Ευαγγελισμού, άνοιξε μια ξεχωριστή έκθεση που ταιριάζει γάντι στο εμβληματικό κτίριο, παράρτημα του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου. Τίτλος της «Διαφημίζοντας την Ελλάδα: Οι απαρχές του ελληνικού τουρισμού» με καταπληκτικές αφίσες του ΕΟΤ που έχει στη συλλογή του ο φορέας. Πρόκειται για έναν ανάπλου στο παρελθόν από τη δεκαετία του 1920, όταν η χώρα μας έκανε τα πρώτα, νηπιακά βήματα στον χώρο της φιλοξενίας, προσπαθώντας να προσελκύσει ξένους έως την εποχή που η ψηφιακή τεχνολογία άλλαξε τους όρους του marketing.
Το ενδιαφέρον στοιχείο δεν είναι βεβαίως η προφανής νοσταλγία, αλλά ότι η προσπάθεια για εξωστρέφεια είχε ως στυλοβάτες μερικούς από τους πλέον χαρισματικούς φωτογράφους και γραφίστες που έβγαλε η Ελλάδα. Αυτούς μας ξανασυστήνει το αφιέρωμα, που δίνει επίσης έμφαση στον θεσμό του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, αλλά και στην ίδια την Υδρα.
Οι αφίσες και τα φυλλάδια αυτά εξακολουθούν έως και σήμερα να είναι μικρά διαμαντάκια. Από τον προπολεμικό ρομαντισμό της προβολής των μνημείων και της παράδοσης μέχρι τον μοντερνισμό, την αφαίρεση και τη γραφιστική ιδιοφυΐα του 1960, καταθέτουν μια πρωτοποριακή και διαχρονική προσέγγιση στην προβολή της Ελλάδας ως μοναδικού τουριστικού προορισμού. Και ποιον δεν βρίσκουμε να παρελαύνει από αυτόν τον κατάλογο των χαρισματικών δημιουργών.
Αρχής γενομένης από τη Nelly’s. Το 1929 τυπώνεται η πρώτη γνωστή χρονολογημένη αφίσα στα γαλλικά, με δική της φωτογραφία του Παρθενώνα. Ωστόσο η παλαιότερη αφίσα του ΕΟΤ από τη συλλογή του Μουσείου είναι επίσης γαλλική, τυπωμένη τον Απρίλιο του 1935 σε 20.000 αντίτυπα. Διαφημίζει τη λουτρόπολη της Αιδηψού σε μια φωτεινή σύνθεση με έντονα χρώματα του γραφιστικού Ατελιέ Καστανάκη – Σπαχή. Λίγοι σήμερα ξέρουν τη δουλειά των δημιουργών Νίκου Καστανάκη (1896-1962), σκιτσογράφου, γελοιογράφου και γραφίστα, και του Αγγελου Σπαχή (1903-1960), ζωγράφου, σκηνογράφου και γραφίστα που ταυτίστηκε με τις διαφημίσεις των σιγαρέτων Παπαστράτου.
Από κοντά οι αφίσες του Βιτσώρη, του Γιώργου Μανουσάκη, του Περικλή Βυζάντιου, του Παναγιώτη Τέτση, του Σπύρου Βασιλείου, του Γιώργου Βακιρτζή, του χαράκτη Τάσσου, του Γιάννη Τσαρούχη κ.ά.
Ιδιαίτερη μνεία γίνεται και για το ζεύγος Μιχάλη και Αγνής Κατζουράκη αλλά και του Φρέντυ Κάραμποτ που είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο μέσα από το γραφείο τους «Κ & Κ» και άφησαν το χνάρι τους τη δεκαετία του 1960 και ’70. Θυμάμαι ότι σε μια συνέντευξη με τον τελευταίο που έφυγε από τη ζωή το 2011, μου είχε πει ότι η πολύ επιτυχημένη προβολή της Ελλάδας που έγινε μέσα από το γραφιστικό τους τάλαντο οδήγησε τελικά στην αλόγιστη ανάπτυξη: «Εχω τύψεις. Ξέρω ότι οι δελεαστικές μας αφίσες του ΕΟΤ είχαν μεν απήχηση, αλλά συνεισέφεραν και στην καταστροφή του υπέροχου τοπίου του Αιγαίου. Τώρα όταν πηγαίνω διακοπές, απλώς έχω επιλεκτική όραση. Βλέπω αυτά που με ανακουφίζουν…».
