Τα αγάλματα της Αθηνάς και της Τύχης που επιβλέπουν από τη σκεπή του Μεγάρου Σταθάτου τη μεγαλοπρεπή του είσοδο δεν θα αισθάνονται πια τόση μοναξιά, σκεφτόμουν την Τετάρτη το βράδυ πηγαίνοντας στα εγκαίνια της έκθεσης «Κυκλαδίτισσες». Γιατί από τις σάλες του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης θα τους κάνουν παρέα μέχρι και τον Μάιο μια σειρά από επιφανείς θεές, ημίθεες, βασίλισσες, αριστοκράτισσες και κοινές θνητές. Ολες τους έχουν ένα κοινό. «Κατάγονται» από τις Κυκλάδες, εκεί έζησαν ή εκεί τις εντόπισε η αρχαιολογική σκαπάνη. Και έρχονται από την αρχαιότητα στην εποχή μας για να μας διηγηθούν πώς ήταν η ζωή των γυναικών στο σύμπλεγμα των νησιών του αρχιπελάγους.
Το πιο ενδιαφέρον αρχαιολογικό αφιέρωμα της χρονιάς άνοιξε τις πόρτες του, με πλήθος κόσμου να προσέρχεται για να δει από κοντά μοναδικά αντικείμενα, αφού κάποια εξ αυτών εκτίθενται για πρώτη φορά εκτός του χώρου όπου φυλάσσονται. Διαρθρωμένο σε ενότητες, με έναν κατάλογο που περιέχει επιστημονικά κείμενα και λήμματα, ιχνηλατεί τις ζωές των γυναικών όχι μόνο στο τρίπτυχο της γέννησης, ενηλικίωσης και θανάτου, στον δημόσιο και ιδιωτικό βίο αλλά βάζει και την παράμετρο του ερωτισμού, της ταυτότητας, της έμφυλης βίας και άλλων υποκεφαλαίων που είναι απρόσμενα. Είναι μια σύγχρονη και πολύ καλομελετημένη προσέγγιση για το πώς εμείς οι μακρινοί άνθρωποι του 21ου αιώνα κοιτάζουμε το παρελθόν. Ας μην ξεχνάμε πως η Σάντρα Μαρινοπούλου, επικεφαλής του ΜΚΤ, ήταν εκείνη που αναλαμβάνοντας τα ηνία το 2008 οραματίστηκε μια διαφορετική θέαση της ίδιας της αρχαιολογίας τόσο με ενδιαφέροντα θέματα όσο και με τη σύγχρονη τέχνη να συνομιλεί με εκθέματα.
Η έκθεση είναι μια συνδιοργάνωση του υπουργείου Πολιτισμού, της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Συγκεντρώνει στην Αθήνα 180 μοναδικά αριστουργήματα από όλα σχεδόν τα μουσεία των νησιών των Κυκλάδων, που χρονολογούνται από την πρώιμη προϊστορία μέχρι τον 19ο αι. και τη γέννηση του ελληνικού κράτους. Στην ξενάγηση των δημοσιογράφων που προηγήθηκε των εγκαινίων υπήρχαν πολλές στιγμές που αισθανθήκαμε τρομερή συγκίνηση. Οπως πλάι στον σκελετό της Νεικώς, μιας γυναίκας που ετάφη σε μαυσωλείο στη Σίκινο τον 3ο αιώνα μ.Χ. και θεωρείτο δαιμονισμένη. Στο στήθος της είχαν αποτεθεί τα μάγια της εποχής, ένα κομμάτι θειάφι και ένα ασβέστη, ενώ το σώμα της σχεδόν εντοιχίστηκε. Το μνημείο που ανηγέρθη στη μνήμη αυτής της αρχόντισσας μετατράπηκε σε εκκλησία τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, λειτούργησε ως εκκλησία για πολλούς αιώνες και το 2018 εντοπίστηκε ασύλητος ο τάφος της και ο σκελετός της που έφερε βαρύτατα τραύματα, άγνωστο αν έγιναν προ ή μετά τον θάνατό της. Εξίσου συγκλονιστική είναι και η Κυρά της Θήρας, ένα τεράστιο αρχαϊκό άγαλμα ύψους 2,5 μέτρων που επιβάλλεται στον επισκέπτη. Από ναξιώτικο μάρμαρο με το ένα χέρι στο στήθος. Ηρθε ανέλπιστα στο φως, τον Νοέμβριο 2000, κατά τη διάρκεια σωστικής ανασκαφικής έρευνας στο νεκροταφείο της αρχαίας πόλης της Θήρας, στη νοτιοανατολική Σελλάδα, από τον Θηραίο αρχαιολόγο Χαράλαμπο Σιγάλα.
Βγήκα από την έκθεση θαμπωμένη από τις δεκάδες μορφές γυναικών, σε αγγεία, σε ειδώλια, σε θρησκευτικές εικόνες, σε ταφικές στήλες, σε αγάλματα, σε πηλό, σε ψηφιδωτά. Επιτέλους απέκτησαν φωνή, διότι όσο ζούσαν σπάνια μπορούσαν να εκφέρουν την άποψή τους, να μας συστηθούν όπως πρέπει. Αξίζει ένα μεγάλο μπράβο στους τρεις επιμελητές της έκθεσης, τον έφορο Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και Δωδεκανήσου Δημήτρη Αθανασούλη, στον επιστημονικό διευθυντή του ΜΚΤ καθηγητή Παναγιώτη Ιωσήφ και στον επίκουρο καθηγητή του ΑΠΘ Ιωάννη Φάππα. Και επειδή τόσα αριστουργήματα θα ήταν κρίμα να μην παρουσιαστούν και αλλού, υπάρχει ένα ακόμα καλό νέο: «Με το βλέμμα πάντα στραμμένο στις Κυκλάδες, κρίναμε, μαζί με το υπουργείο Πολιτισμού, πως η εμβληματική αυτή έκθεση έπρεπε να συνεχίσει το ταξίδι της και να εγκαινιάσει το ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θήρας στις αρχές του καλοκαιριού. Είναι και αυτός ένας τρόπος να συμβάλλουμε έμπρακτα στη διάδοση του κυκλαδικού πολιτισμού και να προσφέρουμε στις Κυκλάδες, καθώς αυτές αποτελούν τον λόγο ύπαρξης του Μουσείου μας», υπογράμμισε η Σάντρα Μαρινοπούλου.
