To εστιατόριο της National Portrait Gallery διαθέτει προνομιακή θέα στο κεντρικό Λονδίνο και ξεχωριστή είσοδο από εκείνη του μουσείου. Ωστόσο, για να φθάσει κανείς έως εκεί, διέρχεται αναγκαστικά μέσα από ένα μικρό τμήμα του εκθεσιακού χώρου σε ώρες που είναι κλειστός για το κοινό. Στην πορεία προς και από το ασανσέρ, πάντα με τη διακριτική συνοδεία του φύλακα, απολαμβάνει το αναπάντεχο προνόμιο να συνυπάρχει για λίγο μόνος με κάποια έργα. Προσποιούμενη ότι ήθελα να καπνίσω, ανεβοκατέβηκα 2-3 φορές για να βρεθώ ενώπιος ενωπίω με μερικούς μεγάλους πίνακες του Φράνσις Μπέικον. Τι και αν είχα περάσει το πρωί από την πολυαναμενόμενη αναδρομική του; Ωρες ολόκληρες να εξετάζω λεπτομέρειες από τις πινελιές του; Είναι αλλιώς να βλέπεις τα πορτρέτα του πίσω από πλάτες θεατών (με τις παρεμβολές των μουρμουρητών τους) και αλλιώς στην απόλυτη σιγή και στο σκοτάδι. Αυτή η συνθήκη θέασης, η ιερή μοναχικότητα, ταιριάζει πολύ περισσότερο στον Μπέικον. Δίνει το κλειδί να καταλάβει κανείς τις συνθέσεις του.
Κατ’ αρχάς οι μορφές του είναι και αυτές κυρίως μοναχικές: ένας πάσχων άνθρωπος, ένας πεπτωκώς άγγελος, με εξαϋλωμένα μέλη ή πρόσωπο, στο οποίο σχεδόν πάντα πρωταγωνιστεί η στοματική κοιλότητα. Ο ζωγράφος είχε βρει ένα παλιό βιβλίο για φοιτητές Ιατρικής με χειροποίητα σχέδια που περιέγραφαν ανατομικά την περιοχή αυτή του κρανίου και το φυλούσε ως κόρην οφθαλμού μέχρι τα γεράματά του. Ελεγε πως αν ο Μονέ πέρασε όλη του τη ζωή φτιάχνοντας τοπία, εκείνος ήθελε να επικεντρωθεί στα στόματα. Λες και ήταν κελιά φυλακής με τους οδόντες για κάγκελα και έγκλειστο τον ψυχισμό, τις κραυγές, τους λυγμούς. Στεκόμουν αποσβολωμένη μπροστά στα πορτρέτα του ιδίου αλλά και των δύο σημαντικότερων εραστών του, του Πίτερ Λέισι και του Τζορτζ Ντάιερ (των οποίων η ζωή είχε άδοξο τέλος σε νεαρή ηλικία), του καλού ομότεχνου φίλου του, Λούσιαν Φρόιντ, του Πάπα Ιννοκέντιου που είχε ζωγραφίσει και ο Βελάσκεθ. Αλλά πίσω από κάθε έργο μπορεί να βρει κανείς το φάντασμα του αυταρχικού πατέρα του. Ο Εντι Μπέικον, σκληροτράχηλος στρατιωτικός, δεν μπορούσε να ανεχθεί τον εύθραυστο, ασθματικό, θηλυπρεπή γιο του και έβαζε τους εργάτες στον στάβλο να τον μαστιγώνουν. Δεν τον αποδέχθηκε ποτέ, και ο γιος του πέρασε τη ζωή του διαιωνίζοντας την αυτοτιμωρία του και μεταμορφώνοντας στα έργα του το ανθρώπινο δέρμα σε ζωώδη σάρκα. Η εικόνα των σφαχτών μόνο αποστροφή δεν του δημιουργούσε.
Κατά τον Τζον Μπέργκερ, τον σπουδαιότερο ίσως τεχνοκριτικό, κοινωνικό στοχαστή, συγγραφέα, ζωγράφο και ποιητή που ήταν συγκαιρινός του, ο Μπέικον ήταν εξαιρετικά εγωκεντρικός για να περιγράψει τα δράματα του ανθρώπου στο δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα. Και όμως, όπως παρατηρούσα τα έργα του στο ημίφως και στην ησυχία, το μόνο που μπορούσα να σκεφτώ ήταν η ακρίβεια με την οποία αποτύπωνε τον πόνο. Η ανθρώπινη οδύνη δεν έχει εποχή, είναι απόλυτα διαχρονική. Την τελευταία φορά που κατέβηκα από το εστιατόριο για να φύγω (για τα καλά πια), μπήκα στον πειρασμό να ρωτήσω τον φύλακα πώς αισθάνεται που για τουλάχιστον ένα οκτάωρο την ημέρα κοιτάζει και αυτός –θέλοντας και μη– τα έργα του Μπέικον. Ενιωθε τυχερός; «Καθόλου», μου απάντησε. «Δεν το βλέπεις; Ο τύπος ήταν προβληματικός. Mου ανακατώνουν το στομάχι οι πίνακές του», δήλωσε αποστομωτικά. Η ειλικρινής απάντησή του με έκανε και χαμογέλασα. Αν την άκουγε ο ζωγράφος, θα ήταν ενθουσιασμένος. Η αναδρομική του Μπέικον με τίτλο «Human Presence» και δεκάδες έργα μαζί με μια εξαιρετική αυτοπροσωπογραφία του ίδιου του Ρέμπραντ, μαΐστορα του είδους, θα διαρκέσει μέχρι τον Ιανουάριο και αποτελεί έναν εξαιρετικό λόγο για να επισκεφθεί κανείς τη βρετανική πρωτεύουσα.
