Μια βουτιά στη σύγχρονη τέχνη ήταν η προηγούμενη εβδομάδα για το Λονδίνο, στο καθιερωμένο ραντεβού δύο μεγάλων art fair, της περιώνυμης Frieze London 2025 και της PAD, όπου ο κόσμος της διεθνούς καλλιτεχνικής σκηνής και το λονδρέζικο κοινό περπατούν χέρι χέρι.
Οι πιστοί –συλλέκτες, επιμελητές, influencers και καλλιτέχνες–συνωστίζονται στους διαδρόμους του Regent’s Park για να δουν, αλλά και για να τους δουν. Με 280 γκαλερί από 45 χώρες, η Frieze δεν είναι απλώς έκθεση· είναι μια παγκόσμια εμπειρική μελέτη που ακολουθεί τις παρούσες οικονομικές και γεωπολιτικές εξελίξεις. Ωστόσο, και μολονότι η αγορά της «Βlue chip art» αναστενάζει διεθνώς, εδώ οι εμπορικές συμφωνίες προχωρούν και το Λονδίνο παραμένει το κέντρο της τέχνης που πουλάει.
Η Frieze London 2025 είναι ταυτόχρονα καθρέφτης της εποχής μας και παραμόρφωσή της: η τέχνη ως θέαμα αλλά και η δημιουργία ως πράξη αντίστασης. Οι εγκαταστάσεις είναι εντυπωσιακές, σχεδόν θεατρικές. Είδαμε, για παράδειγμα, ένα δωμάτιο γεμάτο καθρέφτες που σε έκανε να νιώθεις σαν να βρίσκεσαι μέσα στη ροή περιεχομένου του προφίλ σου στο Instagram, ενώ ένα βίντεο παρουσίαζε κάποιον καλλιτέχνη να τρώει χρυσό – κυριολεκτικά. Ομως, ανάμεσα στις σαμπάνιες και στα hashtags, υπάρχουν έργα που ψιθυρίζουν κάτι αληθινό. Και αυτό ίσως είναι το πιο πολύτιμο απόκτημα της φετινής διοργάνωσης. Αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε την περιήγησή μας από το τμήμα D το οποίο βρίσκεται στο τέλος της διαδρομής, σύμφωνα με τον χάρτη της διοργάνωσης, και όπου οι μικρές γκαλερί τολμούν να σταθούν δίπλα σε κολοσσούς σαν την Gagosian, την Pace, ή την David Zwirner Gallery. Ανάμεσά τους και η γκαλερί Καλφαγιάν παρουσιάζει μια Μεσόγειο που δεν είναι τουριστική καρτ ποστάλ, με έργα που μιλούν για μνήμη, υλικότητα και ταυτότητα είτε πρόκειται για τη ζωγραφική του Γιώργου Ιωάννου είτε για τα σύγχρονα κολάζ τον Αντώνη Ντόνεφ.
Η δεύτερη ελληνική εκπροσώπηση στη Frieze γίνεται από την γκαλερι The Breeder, όπου συνεκτίθενται, μεταξύ άλλων, τα υβριδικά λευκά μαρμάρινα γλυπτά του Ανδρέα Λώλη με τις ζωγραφικές συνθέσεις του Γιάννη Βαρελά – ποπ κουλτούρα, ψυχολογία και κοινωνική παρατήρηση. Στις τάσεις της φετινής Frieze διακρίνουμε μια επιστροφή στην κουλτούρα του βλέμματος. Μεγάλοι καμβάδες, έντονα χρώματα, μορφές που θυμίζουν αφίσες ή εξώφυλλα δίσκων. Η ζωγραφική γύριζε για να κοιτάξει πίσω, όχι με νοσταλγία, αλλά ως δήλωση, ενώ καθιερωμένοι δημιουργοί σαν τη Βρετανίδα Τρέισι Εμιν, την Αμερικανίδα Κίκι Σμιθ ή τον 87χρονο πλέον Γερμανό νεοεξπρεσιονιστή Γκέοργκ Μπάζελιτς παραμένουν ηχηρά παρόντες.
Με 280 γκαλερί από 45 χώρες, η Frieze δεν είναι απλώς έκθεση· είναι μια παγκόσμια εμπειρική μελέτη που ακολουθεί τις παρούσες οικονομικές και γεωπολιτικές εξελίξεις.
Επίσης, όπου και να κοιτάξεις σε εντυπωσιάζει το χρώμα –φλούο, παστέλ, neon–, ίσως ως αντίβαρο στην γκριζάδα των καιρών μας. Εξίσου συχνά οι εικαστικές ιστορίες ξετυλίγονται με νήματα, με υφές και ανάλαφρη κίνηση. Η ταπισερί γίνεται το νέο μέσον αφήγησης, όπως συμβαίνει στο μοναδικό, τεράστιο έργο «Cadence», 2025 (4 μ.Χ10,5 μ.) της Νιγηριανής Οτόμπονγκ Νκάνγκα, υφάντρας και performance artist, που έχει τη βάση της στην Αμβέρσα.
Γενικότερα, η ανάδειξη στο προσκήνιο του κινήματος British Black Arts Movement είναι προφανής, μαζί με την προσπάθεια «επανόρθωσης» της αγοράς σύγχρονης τέχνης απέναντι σε γυναίκες δημιουργούς, ενώ πολύ συχνά, ιδιαίτερα στις μικρότερες γκαλερί –αναγκαίες για να ολοκληρωθεί το διεθνές εικαστικό οικοσύστημα– τα υβριδικά έργα – γλυπτά – εγκαταστάσεις έχουν σημαντική παρουσία.
Γιορτή του ντιζάιν
Στην άλλη πλευρά της πόλης, η ετήσια έκθεση PAD London φιλοξενείται κάτω από μια τεράστια μαύρη τέντα στην Berkeley Square, σε μια γιορτή του σύγχρονου ντιζάιν, που φλερτάρει με την τέχνη και φέτος συγκέντρωσε 67 γκαλερί από 20 χώρες και 11 νέες συμμετοχές, ανάμεσά τους και μία ελληνική από τη Stefanidou – Tsoukala gallery. Στο δικό της περίπτερο, ανάμεσα σε άλλα, φιλοξενήθηκε το μοναδικό από τα δύο αντίτυπα της βίντεο εγκατάστασης «Ivory» του Μπομπ Γουίλσον και η χιουμοριστική σειρά κεραμικών πιάτων που ζωγράφισε ο Κωνσταντίνος Κακανιάς με τους 12 άθλους του Ηρακλή και με πρωταγωνίστρια τη διάσημη φιγούρα της κυρίας Τεπενδρή.
Προφανώς η PAD δεν είναι Frieze. Είναι ένα μέρος όπου ο Ντέιβιντ Μπέκαμ ή η Ράνια της Ιορδανίας μπορούν να περιφέρονται ανάμεσα σε τραπέζια και φωτιστικά που μοιάζουν με γλυπτά του Μπρανκούζι, χωρίς να χρειάζεται να εμβαθύνουν. Και όμως, μέσα σε αυτή την πολυτέλεια υπάρχουν στιγμές αυθεντικής δημιουργίας. Η Βρετανή σχεδιάστρια Φέι Τουγκούντ, γνωστή για τη δουλειά της ανάμεσα στη μόδα, στο design επίπλων, στην αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων και την τέχνη παρουσιάζει το «The Magpie’s Nest» στη Friedman Benda – μια εγκατάσταση σαν παιδικό όνειρο φτιαγμένο από μπετόν, ενώ ο σύγχρονος Αμερικανός καλλιτέχνης Τζέσε Σλέσινγκερ, σχεδιαστής και τεχνίτης με έδρα το Σαν Φρανσίσκο, μεταμορφώνει το ξύλο σε μορφές που μοιάζουν με απολιθώματα από έναν εξωγήινο πολιτισμό.
