H Ευγενία Βερελή, η Ναταλία Μαντά και οι Ιάσονας Καμπάνης βρέθηκαν στη Χώρα της Κύθνου αμέσως μετά το Πάσχα και έμειναν για σχεδόν ένα μήνα με σκοπό να βιώσουν την καθημερινότητα του νησιού, να εμπνευστούν από τη φύση, τις παραδόσεις, τα αρχαία ευρήματα αλλά και τους ανθρώπους και τελικά να δημιουργήσουν έργα που θα απαντούσαν στο θέμα της 4ης έκδοσης του Thermia Project, «Hidden Mythologies».
Η επιμελήτρια Οντέτ Κουζού, με καταγωγή από την Κύθνο, ξεκίνησε το project πριν από τέσσερα χρόνια, με σκοπό κάθε χρονιά να φωτίζει μια διαφορετική πτυχή της ιστορίας και της κουλτούρας του τόπου. «Δεν έχει νόημα ένας επιμελητής να εφαρμόσει την ατζέντα του εδώ, πρέπει να ενεργοποιήσει το συναίσθημα, το θυμικό των ανθρώπων, να κάνει κάτι που τους αφορά», εξηγεί.
Οι καλλιτέχνες φιλοξενήθηκαν στο σπίτι στο οποίο ζούσαν οι παππούδες της Οντέτ, περιηγήθηκαν σε οικισμούς, επισκέφθηκαν το Αρχαιολογικό Μουσείο του νησιού αλλά και τα Λαογραφικά που εδρεύουν στη Δρυοπίδα και στη Χώρα, έπεσαν πάνω στα λαϊκά παραμύθια που άκουγε και η Οντέτ από τη γιαγιά της από την περίφημη συλλογή παραμυθιών του φιλολόγου Γιώργη Βενετούλια, μίλησαν με τους γείτονες και τελικά φιλοτέχνησαν ζωγραφικά και κεραμικά που μιλούν για πνεύματα και πλάσματα της φαντασίας, για μορφές που συνδυάζουν το μαγικό με το πραγματικό, τη σύγχρονη Ιστορία με το αρχαίο παρελθόν.
«Οταν ήρθαμε εδώ, έβρεχε μανιωδώς, φυσούσε πολύ και όσους ανθρώπους συναντούσαμε μιλούσαν μόνο για τη γη και τα ζώα τους», θυμάται ο Ιάσονας Καμπάνης. Γνωρίζοντάς τους καλύτερα, συνειδητοποίησε ότι ενώ είχαν τη δυνατότητα, δεν εκσυγχρόνιζαν μεθόδους που θα διευκόλυναν την καθημερινότητά τους. «Σου δημιουργείται η αίσθηση ότι δεν έχουν ανάγκη πολλά πράγματα, έχουν, όμως, ανάγκη την επαφή με τη γη».
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο συνάντησε μια Πότνια Θηρών. «Η αποτύπωσή της ξεκινάει πριν από τον ανθρωπομορφισμό, συνδέεται στη συνέχεια με την Αρτέμιδα, τη Δήμητρα, τη Σφίγγα, κρατάει όμως πάντα μια σχέση με τη μητέρα Γη. Οσο περισσότερο συναναστρεφόμουν τους γείτονες και τους κατοίκους στη Χώρα, καταλάβαινα πως η Πότνια Θηρών είναι ένα πνεύμα ενεργό».
Οι δικές του Πότνιες ποζάρουν με σκέρτσο, απολαμβάνουν τα βλέμματά μας, πιασμένες χέρι χέρι, φορούν κόκκινες ολόσωμες φόρμες Adidas και μας κάνουν να αναρωτιόμαστε πόσο ρευστή έννοια είναι το μυθολογικό παρελθόν. Το έργο της Ευγενίας Βερελή αντλεί έτσι κι αλλιώς από την περιοχή του ονείρου, της λαϊκής τέχνης, αλλά και της μεσαιωνικής ζωγραφικής, της αρχιτεκτονικής. Στη διάρκεια του residency της παρατήρησε τον διάκοσμο που υπάρχει σε κατοικίες και βυζαντινούς ναούς ή αρχαιολογικούς χώρους.
Εστίασε σε μοτίβα –που σχετίζονται με την ελπίδα, την αγάπη ή τον φόβο– τα οποία συναντούσε ακόμη και πάνω στις πέτρινες πλάκες στα σοκάκια της χώρας, στα σχέδια που υπήρχαν στα σαμάρια των ζώων, στις υδρορροές και στις καμινάδες και δημιούργησε κεραμικά και ζωγραφικά σε ύφασμα που συνδυάζουν αυτά τα σύμβολα, υφαίνοντας μια ενιαία ιστορία που αντανακλά την εμπειρία της από το νησί.
«Σου δημιουργείται η αίσθηση ότι (οι κάτοικοι) δεν έχουν ανάγκη πολλά πράγματα, έχουν, όμως, ανάγκη την επαφή με τη γη», τονίζει ο Ιάσονας Καμπάνης.
«Τι είναι μυθολογία για σένα;», τη ρωτώ. «Δεν είναι κάτι φανταστικό, είναι αλήθειες που μέσα στα χρόνια έχουν κάνει μια διαδρομή και έχουν μια υλικότητα, μπορεί να βρεθούν σε βιβλία, σε αγγεία, σε κεντήματα, αλλά και σε τραγούδια, μύθους», απαντά.
Η εγκατάσταση της Ναταλίας Μαντά «Ολα τα παιχνίδια μου είναι θυμωμένα μαζί σου» αποτελείται από κεραμικά έργα που το καθένα αφηγείται μια διαφορετική ιστορία για την Κύθνο. Δύο ανθρώπινες φιγούρες είναι αφιερωμένες στους εργάτες των μεταλλείων που υπήρχαν στο νησί.
Eνα άλλο έργο παραπέμπει στα σπαράγματα βαγονέτων που είναι διάσπαρτα στα όρια διαφορετικών οικισμών, απομεινάρια και αυτά της μεταλλευτικής δραστηριότητας στον τόπο, που χρονολογείται από την αρχαιότητα ακόμη. Υπάρχουν και έργα που αντλούν από την κυκλική αρχιτεκτονική των μύλων, συνδυάζοντας πηλό και φυσικό σκοινί και άλλα που αναφέρονται σε αρχαία σκεύη.
Υποθέτω ότι ο τίτλος της εγκατάστασής της εμπνέεται από τον χώρο όπου φιλοξενείται η έκθεση, τις δύο αίθουσες του δημοτικού σχολείου. «Είναι μια γιορτή στον παιδικό θυμό που μαθαίνουμε να τον ελέγχουμε, να τον κρύβουμε και είναι κάτι στο οποίο θα έπρεπε να δίνουμε μεγαλύτερη σημασία», υποστηρίζει η εικαστικός.
Διάρκεια έως τις 20 Ιουλίου, Δημοτικό Σχολείο Χώρας Κύθνου, www.thermiaproject.com.
