Στο φουαγιέ του Χώρου Ε στην Πειραιώς 260, ένα λευκό σπίτι αφιερωμένο στο βίντεο, στην performance και στο θέατρο ετοιμάζεται να ανοίξει τα φώτα του. Τα εγκαίνια της εγκατάστασης με τίτλο «Ενοικος» θα γίνουν σήμερα το βράδυ, αλλά εμείς περάσαμε από εκεί μία ημέρα νωρίτερα. Ηταν λίγο πριν από τη δύση του ήλιου και το «σπίτι» δεν είχε ακόμη ανάψει για τα καλά. Ο εικαστικός και video designer Παντελής Μάκκας έχει σχεδιάσει τον «Ενοικο» με μεγάλη φροντίδα στις λεπτομέρειες και τον «έχτισε» με ακρίβεια χιλιοστού, έτσι ώστε οι επιφάνειες των τοίχων και της δίρριχτης στέγης –οθόνες προβολής υγρών κρυστάλλων– να παγιδεύουν το φως των εικόνων, να το κρατούν για απειροελάχιστες μονάδες χρόνου και να το επιστρέφουν με ένταση στο κοινό ανατρέποντας μια παραδοσιακή μουσειακή εμπειρία.
Με κάποιον τρόπο πολύ δικό του, αυτό το σπίτι αιχμαλωτίζει το βλέμμα και, όπως λέει ο δημιουργός του, είναι φτιαγμένο για να σε καλεί να μπεις μέσα, «μόνο που οι περισσότεροι θεατές διστάζουν λίγο». Τον ακολουθούμε στο εσωτερικό και τότε ολοκληρώνεται η εμπειρία. Οι στιγμές μέσα στον «Ενοικο» σε κάνουν να νιώθεις ότι βουτάς σε μια πηγή φωτός που αφηγείται παραμύθια με ψηφιακό τρόπο, ενώ τα αυτιά μας γεμίζουν με τη μουσική από τo «Cold Song», το τραγούδι του Κλάους Νόμι.
«Ο “Ενοικος” δεν είναι ένα τυπικό λευκό κουτί που προβάλλει ωραίες εικόνες με θεατρική προέλευση οι οποίες εντυπωσιάζουν το μάτι χάρη σε κάποιο περίτεχνο μοντάζ. Είναι ένα είδος εικαστικής δραματουργίας: κολάζ εικόνων και ήχων που αναδύθηκαν μπροστά στα μάτια μου όταν κρατώντας την κάμερα κατοίκησα για λίγο μέσα σε μια θεατρική πράξη», μας εξηγεί ο κ. Μάκκας.
Εχει βουτήξει στο ελληνικό θέατρο εδώ και δεκαπέντε χρόνια προερχόμενος από τον κόσμο των καλών τεχνών. Συνεργάζεται συχνά με θεατρικούς σκηνοθέτες, επιμελούμενος το video design και το video art στις θεατρικές παραγωγές τους, αλλά συχνά δουλεύει επίσης σε δικά του video art έργα. Live video design και video performance του έχουν παρουσιαστεί σε σημαντικούς χώρους τέχνης, θέατρα και φεστιβάλ, από το Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου και την Εθνική Λυρική Σκηνή έως το Antic Teatre στην Ισπανία και το BE Festival στη Βρετανία. Το 2018 παρουσίασε το video art έργο του «Αντιστολή» στο Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου και στη συνέχεια σε πολλά διεθνή φεστιβάλ (Βιετνάμ, Ισπανία, Σουηδία, ΗΠΑ κ.α.).
Είναι ένα είδος εικαστικής δραματουργίας: κολάζ εικόνων και ήχων που αναδύθηκαν μπροστά στα μάτια μου όταν, κρατώντας την κάμερα, κατοίκησα για λίγο μέσα σε μια θεατρική πράξη.
«Γιατί “Ενοικος”;» τον ρωτάμε κοιτάζοντας το «σπίτι», που όσο πέφτει η νύχτα γίνεται ακόμη πιο γοητευτικό. «Γυρίζοντας στην Ελλάδα έπειτα από σπουδές στο εξωτερικό, μπήκα στο θέατρο για να δουλέψω. Στην αρχή αισθανόμουν όμως λίγο παράξενα, σαν δανεικός, σαν ενοικιαστής σε ξένα σπίτια. Μετά σιγά σιγά κατάλαβα ότι στο θέατρο, ακόμη και οι επαγγελματίες, ακόμη και οι θεατές, είμαστε προσωρινοί. Κατοικούμε για λίγο μέσα σε μια παράσταση και μετά όλα χάνονται. Ολοι λοιπόν είμαστε με έναν τρόπο ένοικοι του θεάτρου».
Στη διάρκεια κάθε 40λεπτης προβολής που ολοκληρώνει την αφήγηση, ο «Ενοικος» μοιάζει να συστέλλεται και να διαστέλλεται υπό τους ήχους του θεάτρου. Οι φράσεις που συνέλαβε το μικρόφωνο της κάμερας, τα λόγια των ηθοποιών, τα μεγεθυμένα πρόσωπά τους από πολλά κοντινά πλάνα, εντέλει αυτονομούνται.
Η «Γυναίκα της Ζάκυθος», η «Ανοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόννυ», η «Αιολική γη», ο «Βασιλιάς Λιρ», οι «Παλιοί καιροί» του Πίντερ, η «Amalia melancholia», ο «Μισάνθρωπος» αποδεσμεύονται από το θεατρικό πλαίσιο και αποκτούν εικαστική διάσταση. Τη δράση διαδέχονται ακίνητες εικόνες, τον θόρυβο η σιωπή, τη ροκ οι στίχοι του Καβάφη. Τη στιγμή, δε, που στους λευκούς τοίχους και στο τρίγωνο υπέρθυρο προβάλλεται η μορφή του θεατή, το δικό μας πρόσωπο, τότε γινόμαστε οι ένοικοι της δικής μας performance.
«Ενοικος», Πειραιώς 260, έως 24 Ιουλίου 2025.
