Μέσα κι έξω από τους τσιμεντένιους τοίχους των παλαιών σφαγείων στην Υδρα, η θαλασσινή αύρα προμήνυε ένα δροσερό βράδυ. Τα χθεσινά εγκαίνια της καθιερωμένης ετήσιας έκθεσης του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ στο νησί, έκαναν τους διεθνείς καλεσμένους να ρίξουν στους ώμους μια ελαφριά πασμίνα. Ομως, το παράξενο μπρούτζινο δρεπάνι που έχει αναρτηθεί δίπλα στην είσοδο των σφαγείων, δεν θυμίζει Μεσόγειο. Το έργο που δημιουργήθηκε από την εικαστικό Αντρα Ουρσούτα ειδικά γι’ αυτό το μέρος, φέρνει στον νου το έμβλημα της πόλης από την οποία κατάγεται· Η Σαλόντα της Ρουμανίας δεν υποτιμά το αγροτικό παρελθόν της τοποθετώντας στον θυρεό της ένα δεμάτι στάχυα δίπλα στο μεγάλο δρεπάνι του θερισμού.
Η έκθεση του ΔΕΣΤΕ «Apocalypse Now and Then» είναι η πρώτη μεγάλη ατομική τής ανερχόμενης εικαστικού στην Ελλάδα. Ο τίτλος της υπονοεί ότι η αποκάλυψη της αλήθειας –τι σημαίνει άραγε αυτό στις μέρες μας;– «δεν είναι ένα οριστικό γεγονός, αλλά μια διαδικασία σε εξέλιξη», όπως λέει στην «Κ» ο Ιταλός ιστορικός τέχνης, επιμελητής και καλλιτεχνικός διευθυντής του νεοϋορκέζικου New Museum, Μασιμιλιάνο Τζόνι. «Αυτό που μπορεί να είναι το τέλος του κόσμου δεν αποτελεί παρά ένα σημείο στην πορεία του», εξηγεί ο κ. Τζόνι αναφερόμενος στα έργα, που μοιάζει να ξεπετάγονται τυχαία μέσα από μια χρονογραμμή, καταλήγοντας να σχολιάζουν τον σύγχρονο ετοιμόρροπο πλανήτη μας.
Η έκθεση αποτελεί μια συντομευμένη ιστοριογραφία στην οποία συνυπάρχουν απροσδιόριστα αλλά οικεία αρχαία μοτίβα, γκροτέσκα αναθήματα και γλυπτές μπρούντζινες μορφές, που ισορροπούν μεταξύ αρχαιολογίας και μυθοπλασίας. Γεννημένη το 1979 στη μεθόριο Ρουμανίας – Ουγγαρίας, η Αντρα Ουρσούτα έφυγε για τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1997 και μετακόμισε στη Νέα Υόρκη το 1999. Αρχισε να εκθέτει στην Ευρώπη από το 2018, ενώ η έκθεση «Alps», που εγκαινιάστηκε το 2016 στο New Museum, αποτέλεσε την πρώτη μουσειακή της παρουσίαση στη Νέα Υόρκη. Εκτοτε το καλλιτεχνικό έργο της έχει παρουσιαστεί σε πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις διακεκριμένων διεθνών φορέων, ενώ συμμετείχε στην Μπιενάλε της Βενετίας του 2022 στην ομαδική έκθεση του κεντρικού περιπτέρου.
Τα έργα της Ουρσούτα βασίζονται στην προσωπική αφήγηση. Χρησιμοποιεί ποικιλία μέσων, συνδυάζοντας την παραδοσιακή γλυπτική με νέες τεχνολογίες για να μετατρέψει τα κοινά υλικά σε γλυπτά με οργανικά σχήματα και εγκαταστάσεις που με κάποιον τρόπο στοιχειώνουν τον θεατή.
Στα έργα της συνυπάρχουν απροσδιόριστα αλλά οικεία αρχαία μοτίβα, γκροτέσκα αναθήματα και γλυπτές μπρούντζινες μορφές, που ισορροπούν μεταξύ αρχαιολογίας και μυθοπλασίας.
Κινούμενοι μέσα στη μικρή αίθουσα του βασικού εκθεσιακού χώρου και στη συνέχεια κοιτάζοντας τα γλυπτά εκθέματα μέσα στα στενά «κελιά» τους, συνειρμικά ταξιδεύουμε στην προ εξαετίας έκθεση της Αμερικανίδας Κίκι Σμιθ «Memory» μέσα στον ίδιο χώρο: μυστικιστικά σύμβολα, παγανιστικά στοιχεία και σαφείς αναφορές στις ιέρειες ως θηλυκά αρχέτυπα. Τόσο η 70χρονη Σμιθ όσο και η 46χρονη Ουρσούτα εντάσσουν στο έργο τους το μαγικό και σουρεαλιστικό στοιχείο, ενώ πρόκειται για εξαιρετικές τεχνίτριες στην επεξεργασία των υλικών τους. Πολλά από τα γλυπτά της Ουρσούτα ξεκινούν ως συναρμολογήσεις αγγείων, άχρηστων αντικειμένων και μεταφορές απεικονίσεων του ανθρώπινου σώματος. Ωστόσο, στη δική της δουλειά οι διαπολιτισμικές αναφορές μπλέκονται με στοιχεία της ποπ κουλτούρας κι ένα σαρδόνιο χιούμορ.
«Οι ιδέες της έχουν λιγότερη σχέση με την ιστορία και περισσότερο με την κατασκευή του μέλλοντος της ανθρωπότητας. “Το παρελθόν είναι μια εφεύρεση”, μοιάζει να λέει, όμως είναι μια εφεύρεση που στη συνέχεια διαμορφώνει το είδος των ανθρώπων που γινόμαστε», σχολιάζει ο Μασιμιλιάνο Τζόνι. «Κι αυτό εξηγεί επίσης τον συνδυασμό επιστημονικής φαντασίας και αρχαιολογίας, που είναι εμφανής στο έργο της».
Πραγματικά, παρατηρώντας τη χυτευμένη σε μπρούντζο καρέκλα που μας «κοιτάζει» μέσα από το «κελί» της, αναρωτιόμαστε εάν είναι χρηστικό αντικείμενο ή ο σκελετός ενός εξωγήινου πλάσματος. Ο τρόπος που παρουσιάζονται αυτά τα θραύσματα σωμάτων, μυθολογικών τεράτων ή allien που αποτελούν τη νέα ενότητα «Desolation Ware» είναι εμπνευσμένος από το πώς φυλάσσονται στις αποθήκες των μουσείων τα αρχαιολογικά θραύσματα που δεν είναι αρκετά σημαντικά για να εκτεθούν. «Ετσι, για μένα οι σκαλωσιές πάνω στις οποίες έχουν σκαρφαλώσει τα έργα υπαινίσσονται ότι το παρελθόν είναι κάτι που χτίζει κανείς, ακριβώς όπως ένα σπίτι», λέει ο κ. Τζόνι. Μέσα σ’ αυτό το υπό κατασκευή σπίτι που αναπτύσσεται εντός ενός χώρου στιγματισμένου από το παρελθόν του, όπως τα παλιά σφαγεία της Υδρας, η Αντρα Ουρσούτα διηγείται αυτό το καλοκαίρι τις σαρκαστικές, φανταστικές ιστορίες της.
«Apocalypse Now and Then», Υδρα, έως 31 Οκτωβρίου.
