Κοιτάζω το Google maps για να βεβαιωθώ ότι βρίσκομαι στον σωστό προορισμό. Η Χρυσοστόμου Σμύρνης και οι γύρω δρόμοι στα Καμίνια είναι γεμάτοι αποθήκες. Εδώ, την κυκλοφορία δεν ρυθμίζουν σηματοδότες ή κανόνες οδικής κυκλοφορίας, αλλά τα ανυψωτικά που κινούνται το ένα πίσω από το άλλο, σαν σε τελετουργική χορογραφία. Περνάς μόνον όταν σ’ το επιτρέπουν. Κάτι ανάλογο συνέβαινε πριν από μερικά χρόνια στον Αγιο Διονύσιο στον Πειραιά. Σιγά σιγά, όμως, η γειτονιά άλλαξε προφίλ και φλέρταρε –ίσως και με όρους lifestyle– με την τέχνη.
Για την ώρα, στα Καμίνια τα πράγματα δεν δείχνουν ανησυχητικά. Σηκώνω τα μάτια ψηλά και βλέπω την παλιά ξεθωριασμένη ταμπέλα του Sans Rival, του ομώνυμου «ασυναγώνιστου» ούζου της ποτοποιίας Θωμόπουλου. Εξω από το βιομηχανικό κτίριο, σήμερα με την επωνυμία «Κάμινος 44», δεν υπάρχει ψυχή, σπρώχνω τη βαριά πόρτα και βρίσκομαι στην εσωτερική αυλή ενός κτίσματος με μπρουταλιστικές αναφορές. Στον δεύτερο όροφο, σε μια έκταση 1.000 τ.μ., η επιμελήτρια Σταματία Δημητρακοπούλου στήνει την έκθεση «Ιανός», αφιερωμένη στον παρόντα χρόνο. «Ο Ιανός δεν ενδιαφέρεται για το παρόν», λέει. «Για τους Ρωμαίους ήταν ο θεός των μεταβάσεων της αρχής και του τέλους. Εχει δύο πρόσωπα, το ένα στραμμένο στο παρελθόν, το άλλο στο μέλλον, όμως αυτή η δυαδικότητα μοιάζει να αντανακλά απολύτως τη δική μας κατάσταση. Το παρόν, όπως το βιώνουμε, είναι πάντα μεταιχμιακό: φέρει το βάρος του χθες και την προβολή του αύριο». Πέντε καλλιτέχνες ανταποκρίνονται σε αυτή την ιδέα, ο καθένας από διαφορετική σκοπιά: Ραλλού Μάνου, Ναυσικά Πάστρα, Γρηγόρης Σεμιτέκολο, Μάνγκο Τόμσον, Σαγκ Νάπολι.
Με οδηγεί σε έναν κλειστό χώρο, όπου προβάλλεται το video «Τime Life» του Μάνγκο Τόμσον. Για αυτή τη σειρά video, ο καλλιτέχνης φωτογράφισε χιλιάδες εικόνες από καταλόγους, βιβλία, επιστημονικά εγχειρίδια και τις συνέδεσε με πρωτότυπες μουσικές συνθέσεις. Μπροστά από τα μάτια του θεατή περνούν εικόνες από φυτά –καλλωπιστικά, άγρια, υπό εξαφάνιση–, γλυπτά από την αρχαιότητα έως σήμερα, ερωτήματα για διάφορα ζητήματα, συνταγές απ’ όλο τον κόσμο, οδηγίες για κόμπους, ανθρώπους που γυμνάζονται. Ο ρυθμός είναι καταιγιστικός. Πολύ σύντομα παραιτείσαι από την προσπάθεια να συγκρατήσεις πληροφορίες ή να βγάλεις νόημα. Κι ωστόσο δεν μπορείς να αποστρέψεις το βλέμμα. Ενα έργο αποκαλυπτικό για την εποχή μας και τον τρόπο που χειριζόμαστε τον χρόνο που «τρέχει» και τις πληροφορίες που μας κατακλύζουν. «Είχα ακριβώς την ίδια αντίδραση όταν είχα δει το έργο στην γκαλερί Karma στο Λος Αντζελες. Με είχαν συνεπάρει η ταχύτητα, η ένταση, η επίμονη αναζήτηση του πώς κινείται ο άνθρωπος σήμερα, πώς βρίσκει το κέντρο του», αναφέρει η επιμελήτρια. Το έργο του Τόμσον συνομιλεί με τα αυστηρά σχέδια της Ναυσικάς Πάστρα. «Και οι δύο», παρατηρεί η κ. Δημητρακοπούλου, «ερευνούν ένα τοπίο που διαρκώς μεταβάλλεται».
Προχωρούμε στις προθήκες όπου φιλοξενούνται φωτογραφίες, τετράδια με ιδιόχειρες σημειώσεις της Ραλλούς Μάνου, σχέδια και σκηνικά αντικείμενα από παραστάσεις του Ελληνικού Χοροδράματος σε συνεργασία με τον Γιάννη Μόραλη και τον Γιάννη Τσαρούχη. «Μικρή, ονειρευόμουν πως θα γινόμουν ένα είδος Μπουμπουλίνας», έγραφε. Και τα κατάφερε: Το 1951, με 5.000 δραχμές, ίδρυσε το Ελληνικό Χορόδραμα και ενέταξε –ενάντια σε κάθε πρόβλεψη– τον ελληνικό χορό στον διεθνή χάρτη. Ο Τσαρούχης τη θεωρούσε μία από τους «τρελούς», «που πήγε κόντρα στη μοίρα της χώρας της και τόλμησε αυτά που άλλοι δεν τόλμησαν». «Ποιος είναι, όμως, ο axis mundi του χώρου του χορού;» διερωτάται η Σοφία Μυλωνά, νύφη της Ελληνίδας χορογράφου και ιδρυτικό μέλος της ΑΜΚΕ Ραλλού Μάνου – Δράσεις Χορού. «Η τελετουργία της κίνησης που τον κατακτά, τον ορίζει, τον οργανώνει και δημιουργεί το χορευτικό σύμπαν. Ο χορευτής βρίσκεται πάντα στο μέσον, στο κέντρο, απεικονίζοντας με την κίνησή του τον κόσμο του».
«Για τους Ρωμαίους ήταν ο θεός της αρχής και του τέλους. Εχει δύο πρόσωπα, το ένα στραμμένο στο παρελθόν, το άλλο στο μέλλον», λέει η επιμελήτρια Σταματία Δημητρακοπούλου.
Πιο δίπλα βρίσκονται κρεμασμένοι οι στόχοι της τοξοβόλου και καλλιτέχνιδος Σαγκ Νάπολι. Για την έκθεση η Νάπολι, που το CURA ανέδειξε στους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες της γενιάς της, έστειλε στόχους από προηγούμενες αγωνιστικές υποχρεώσεις της και πάνω τους μετέγραψε αποσπάσματα από τα ημερολόγια που κρατούσε η ίδια, αλλά και σκέψεις που έκανε αφότου πήρε την απόφαση να σταματήσει τον πρωταθλητισμό για τη βαριά ψυχολογία που είχε όσο αγωνιζόταν. «Το έργο της με συγκινεί, μοιάζει να προσπαθεί όχι απλώς να φτάσει στο κέντρο του σύγχρονου ανθρώπου, αλλά να το διαρρήξει, μιλάει για τι σημαίνει να είσαι γυναίκα, να προσπαθείς, να έχεις πειθαρχία, τι σου προσφέρει αυτή η πειθαρχία και τι σου στερεί», επισημαίνει η κ. Δημητρακοπούλου.
Στον χώρο είναι διάσπαρτα και τα ζωγραφικά έργα του Γρηγόρη Σεμιτέκολο από τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Σχολιάζω ότι μοιάζουν στατικά σε σχέση με τα υπόλοιπα έργα, αλλά η επιμελήτρια διαφωνεί. «Κοιτάζοντας αυτά τα ψυχολογικά τοπία, δεν ξέρεις αν νυχτώνει ή ξημερώνει, νομίζω πως είναι εκείνος που καλύτερα απηχεί την ιδέα της έκθεσης», εξηγεί, θεωρώντας τον Σεμιτέκολο μία από τις πιο ενδιαφέρουσες φωνές της αβάντ-γκαρντ. «Μια φιγούρα που η δική μου γενιά δεν γνωρίζει όσο τον γνώριζαν οι σύγχρονοί του και που, όπως στην περίπτωση της Πάστρα και της Μάνου, έχουμε χρέος να τους φέρουμε στο τώρα».
Εκθεση «Ιανός», έως 10 Ιουλίου, «Κάμινος 44», Χρυσοστόμου Σμύρνης 44, Πειραιάς, από 5 μ.μ. έως 9 μ.μ.
