Το ρεύμα του σουρεαλισμού και η διεθνής διασπορά του
Οι απαρχές του σουρεαλισμού στη ζωγραφική είναι μια παλιά ιστορία και αν πάει κανείς πίσω στα πρώιμα σκιρτήματά του, πριν ακόμη εκδηλωθεί ως κίνημα και ρεύμα, θα δει πως μιλάμε για μια «αρχαία» ιστορία. Ομως, παρότι ο σουρεαλισμός από τον Μεσοπόλεμο και την καρδιά του εικοστού αιώνα είναι ένα κεφάλαιο πλέον της ιστορίας της τέχνης, η επίδρασή του είναι πολυδαίδαλη, απρόσμενη και ανθεκτική. Οπως λέει η Τέιτ Μόντερν, που ετοιμάζεται για τη μεγάλη έκθεση – αφιέρωμα στον σουρεαλισμό, ο σουρεαλισμός δεν είναι ρεύμα τέχνης αλλά κατάσταση νου. Ευρέως γνωστά τα έργα του Ρενέ Μαγκρίτ ή του Σαλβαδόρ Νταλί, αλλά είναι μεγάλος ο αριθμός των πολλών και καλών καλλιτεχνών που ως ιδιοσυγκρασία θέλησαν να εκφραστούν μέσω του σουρεαλισμού. Και οι καλλιτέχνες αυτοί, ήδη από τη δεκαετία του 1920, σε διάφορες χώρες, κυρίως της Ευρώπης, θέλησαν να δηλώσουν με τον τρόπο τους ρήξη, απόσταση, αμφισβήτηση. Συχνά με χιούμορ, σαρκασμό ή πικρό σχολιασμό.
Ο σουρεαλισμός είναι παιδί της ψυχανάλυσης, είναι, με άλλα λόγια, ένα κίνημα που διαδόθηκε μεν στη διάρκεια του εικοστού αιώνα, αλλά που γεννήθηκε στη διάρκεια του 19ου αιώνα, όπως όλα σχεδόν τα καλλιτεχνικά ρεύματα και κινήματα της πρωτοπορίας. Η μεγάλη έκθεση στην Τέιτ Μόντερν του Λονδίνου εγκαινιάζεται στις 24 Φεβρουαρίου (με διάρκεια έως 29 Αυγούστου) σε συνεργασία με το Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης. Είναι μια μεγάλη συμπαραγωγή που προχώρησε με τη χορηγία της Hyundai μέσω του Τμήματος Ερευνών της Τέιτ, το οποίο στηρίζει η αυτοκινητοβιομηχανία. Η ιδιαιτερότητα και η πρωτοτυπία της νέας έκθεσης είναι ότι απομακρύνεται από το Παρίσι της δεκαετίας του 1920, το οποίο παραδοσιακά θεωρείται το λίκνο του σουρεαλισμού – και όχι μόνο στη ζωγραφική αλλά και στον λόγο, στην ποίηση ακόμη και στο θέατρο και στον κινηματογράφο.
Η έκθεση στην Τέιτ δίνει έμφαση στον διεθνιστικό χαρακτήρα του σουρεαλιστικού κινήματος, επισημαίνει τη διασπορά του αλλά και την ανθεκτικότητά του στον χρόνο, καθώς τα έργα που παρουσιάζονται καλύπτουν χρονική διάρκεια μεγαλύτερη του μισού αιώνα. Η προσπάθεια είναι να φανεί η απήχηση του σουρεαλισμού ως μιας ριζοσπαστικής θεώρησης του κόσμου που ένωνε με ένα αόρατο δίκτυο πλήθος καλλιτεχνών οι οποίοι δρούσαν σε διάφορες πόλεις του κόσμου, με μεγάλη πολιτισμική ποικιλία, όπως το Μπουένος Αϊρες, το Κάιρο, η Λισαβώνα, η Πόλη του Μεξικού, η Σεούλ, η Πράγα και το Τόκιο.
ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ
Η γλυπτική τον 21ο αιώνα
Μια έκθεση που διερευνά το παρόν και το μέλλον της γλυπτικής παρουσιάζεται στο Ιδρυμα Μιρό. Είναι μια σύλληψη του επιμελητή και γλύπτη επίσης, Νταβίντ Μπεστουέ, ο οποίος επιθυμεί να εξετάσει τις σύγχρονες τάσεις αλλά και τις επιδράσεις του παρελθόντος στη νέα δημιουργία με την έκθεση 100 περίπου γλυπτικών έργων. Η έκθεση εξετάζει την παραγωγή αντιγράφων ήδη από τη ρωμαϊκή περίοδο, όπως και την ανάγκη ρήξης με την ακαδημαϊκή ιεραρχία μετά τον 19ο αιώνα.
ΒΕΝΕΤΙΑ
Σπασμένα πόδια
Η εντυπωσιακή γέφυρα που είχε σχεδιάσει ο Σαντιάγο Καλατράβα στη Βενετία συμβόλιζε –για πολλούς– το άνοιγμα της ιστορικής πόλης στην καινοτομία και τη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Με ατσάλι και γυαλί είχε γίνει και αυτή μέρος των αξιοθέατων, αλλά πιο πολύ για τους τουρίστες, καθώς οι κάτοικοι την απέφευγαν λόγω ολισθηρότητας. Επειτα από διαμαρτυρίες χρόνων, η γέφυρα παραδόθηκε εκ νέου με νέα επίστρωση από πέτρα, που διασφαλίζει την ασφάλεια των περιπατητών.
ΜΠΙΛΜΠΑΟ
Γυναίκες της αφαίρεσης
Αυτό το έργο, από το 1947-1951, της Λιβανέζας εικαστικού Σαλούα Ραούντα Σουκέρ (1916-2017) είναι ένα από τα πολλά εικαστικά έργα γυναικών καλλιτεχνών όλων των ρευμάτων της αφαίρεσης από τον 20ό αιώνα. Είναι η έκθεση στο Μουσείο Γκούγκενχαϊμ, που επιχειρεί την κατανόηση της αφαίρεσης από τις απαρχές έως τη δεκαετία του 1980. Αλλάζει η ματιά τόσο ως προς τα τέλη του 19ου αιώνα όσο και ως προς την κορύφωση της αφαίρεσης τις δεκαετίες ’40 και ’50.
ΣΙΑΤΛ
Ιμοτζεν Κάνινγχαμ
Η φωτογράφος Ιμοτζεν (Ιμογένη) Κάνινγχαμ (1883-1976) υπήρξε σκαπανέας και στο έργο της οφείλουμε την καταγραφή και ερμηνεία της Αμερικής του 20ού αιώνα, ιδίως της δυτικής ακτής. Το Μουσείο Τέχνης του Σιάτλ έχει οργανώσει αναδρομική έκθεση φωτογραφιών της, που λειτουργούν εν μέρει και ως ένας καθρέφτης της αμερικανικής κοινωνίας μέσα από τις πυκνές αντιφάσεις της από το 1930 έως το 1970. Η Κάνινγχαμ ανήκει στο πάνθεον της κλασικής φωτογραφίας.
ΕΔΙΜΒΟΥΡΓΟ
Ενα μαύρο κορίτσι στη Σκωτία
Από τις ελάχιστες αναπαραστάσεις μαύρων γυναικών στη ζωγραφική του 18ου αιώνα στη Σκωτία είναι η υδατογραφία του Ντέιβιντ Αλαν (1744-1796) που αποκτήθηκε από την Εθνική Πινακοθήκη της Σκωτίας. Απεικονίζει την προσωπογραφία μιας γαλατούς ως κεντρικό θέμα του πίνακα, πράγμα σπάνιο για την εποχή, καθώς οι μαύροι ήταν συνήθως μέρος ανωνύμου πλήθους. Εδώ, η μαύρη κοπέλα έχει πρόσωπο και κοιτάζει τον θεατή στα μάτια.
