Ανάμεσα στην οδό Τριπόδων και στα Αναφιώτικα, στη σκιά της Ακρόπολης, στέκει ο Αγιος Νικόλαος ο Ραγκαβάς. Από τις παλαιότερες εκκλησίες της Αθήνας, όταν χτίστηκε ως ένας μικρός, αυτοκρατορικός, κατά την παράδοση, ναός τον 11ο αιώνα, ο Αγιος Νικόλαος ο Ραγκαβάς συμπυκνώνει μέσα από τις οικοδομικές του φάσεις τα κειμήλια και τις αγιογραφίες, την ιστορία των Αθηνών. Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, θα προχωρήσει πλέον το έργο στερέωσης, συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης του ιστορικού ναού, με εκσυγχρονισμό επίσης των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεών του. Είναι μια σημαντική εξέλιξη που είχε αρχικά εξαγγελθεί το 2023 όταν είχε εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση από το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΕΠΑ) του υπουργείου Πολιτισμού για την εκπόνηση των απαιτούμενων μελετών ωρίμανσης.
Τις τελευταίες δεκαετίες γίνονταν σποραδικές επεμβάσεις, με πιο σημαντική την προ 45ετίας αποκατάσταση της βυζαντινής και της νεότερης μορφολογίας, καθώς και του οκτάπλευρου, αθηναϊκού τύπου, τρούλου. Η γνώση για τις ιστορικές φάσεις του ναού διαρκώς εμπλουτίζονταν αναδεικνύοντας τον Αγιο Νικόλαο του Ραγκαβά ένα πραγματικό αθηναϊκό παλίμψηστο. Το εσωτερικό του ναού είναι σήμερα σε πολύ κακή κατάσταση συντήρησης, σε αντίθεση με την εκ πρώτης όψεως σχετικά καλή κατάσταση των όψεων. Είναι ένα έργο που έχει καθυστερήσει αλλά που, επιτέλους, θα αρχίσει, ώριμο πλέον, μέσα από το πρόγραμμα της Περιφέρειας Αττικής (ΕΣΠΑ 2021-2027).
Οποιος έχει επισκεφθεί τον ναό γνωρίζει πως είναι ένας τόπος ξεχωριστός και ιδιαίτερα σημαντικός για την ιστορία της Αθήνας. Ας έχει στον νου ο επισκέπτης ότι έχουμε τη σύνθεση δύο ιστορικών περιόδων, της βυζαντινής (από τον 11ο αιώνα) και της νεότερης (από τον 19ο αιώνα), διάκριση που γίνεται ορατή τόσο εξωτερικά (με τη διαφορετική τοιχοποιία και το επίχρισμα) όσο και εσωτερικά με τις νεότερες αγιογραφίες, πολλές από τις οποίες είναι κατά την παράδοση των Ναζαρηνών ζωγράφων, με τις αναγεννησιακές αναφορές.
Ο Αγιος Νικόλαος του Ραγκαβά συνδέεται συγκινητικά και με τις πρώτες δεκαετίες από την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους, όταν επί Οθωνος επεκτάθηκε και απέκτησε νέο διάκοσμο, ο οποίος σήμερα αποτελεί ένα ενιαίο πολιτισμικό και θρησκευτικό θησαυρό μαζί με τον μεσαιωνικό πυρήνα του ναού. Στον ναό υπάρχει η μικρή καμπάνα που ήταν η πρώτη που ήχησε στην απελευθερωμένη Αθήνα. Η περιήγηση μέσα στην εκκλησία προκαλεί δέος. Η κληρονομιά του 19ου αιώνα, με την εξαίρετη καλλιτεχνική – πνευματική παρακαταθήκη της (και ώς τις αρχές του 20ού, όταν έχουμε και τα εξαίρετα έργα του Κωνσταντίνου Αρτέμη) συμπλέει με τη βυζαντινή.
Ο μεσαιωνικός ναός είχε χτιστεί στη θέση παλαιότερου (από τον 9ο αιώνα), ο οποίος καταστράφηκε. Στην ίδια θέση υπήρχε αρχαίος ναός. Στην Αγία Τράπεζα βλέπουμε ανεστραμμένο κιονόκρανο κορινθιακού ρυθμού, ένδειξη της χρήσης αρχαίων θραυσμάτων, εν είδει σπολίων, στην ανέγερση του μεσαιωνικού ναού.
Με το νέο έργο που θα ενισχύσει τον ναό και θα αποκαταστήσει τα ιστορικά μέλη του, καθώς και τον διάκοσμο, ο Αγιος Νικόλαος του Ραγκαβά θα εισέλθει σε μια νέα περίοδο της ιστορίας του. Μνημείο αλλά και ναός εν λειτουργία αποτελεί δημοφιλές αξιοθέατο, το οποίο μας υπενθυμίζει με τρόπο μοναδικό την ιστορική στρωματογραφία των Αθηνών.
