Τριάντα ένα χρόνια από τον θάνατό του, η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι συνεχίζει να συνομιλεί με την ίδια αμεσότητα με όλες τις εποχές, φωτίζοντας υπό νέα πρίσματα τις καταβολές της έμπνευσής του.
Την περασμένη Δευτέρα, οι παρτιτούρες που συγκράτησαν μόνο ένα κλάσμα της φαντασίας του περιελίχθηκαν ξανά σε μουσική, στο κατάμεστο ORF RadioKulturhaus της Βιέννης, όπου η πρεσβεία της Ελλάδας στην Αυστρία τίμησε τα 100 χρόνια από τη γέννηση του κορυφαίου μουσουργού.
Το Ensemble Retro Vienna, υπό τη διεύθυνση του Αναστάσιου Στρίκου, έκανε το κοινό που βρέθηκε στην αίθουσα να αισθανθεί τυχερό που έζησε από κοντά μία ανεπανάληπτη μουσική βραδιά με σολίστ τις Μαρία Κωστράκη, Ελένη Κουτσούμπη και Αννα Αγάθωνος και υποβλητική αφηγήτρια την Ινώ Μάτσου.
Από τον Σούμπερτ έως τον Τσιτσάνη
Ιχνηλατώντας τις μουσικές απαρχές του Μάνου Χατζιδάκη, το πρώτο μέρος της μοναδικής συναυλίας «Elective Affinities I Ex Occidente & II Ex Oriente» ανέδειξε τις εκλεκτικές συγγένειες που τον συνδέουν με σπουδαίους Ευρωπαίους δημιουργούς όπως οι Γκούσταβ Μάλερ, Φραντς Σούμπερτ, Κουρτ Βάιλ και Νίνο Ρότα, αλλά και με τους «πρυτάνεις» του ρεμπέτικου Μάρκο Βαμβακάρη, Βασίλη Τσιτσάνη, Δημήτρη Γκόγκο (Μπαγιαντέρα) και Γιάννη Παπαϊωάννου.
«Επίσκεψη» Γκάτσου – Δημητρούκα
Η ορχήστρα επιφύλασσε ένα σπάνιο δώρο προς το κοινό στο δεύτερο μέρος της συναυλίας, όπου αναβίωσε ο κύκλος των τραγουδιών «Μύθοι μιας Γυναίκας» (Op. 47, 1988), με τους στίχους του Νίκου Γκάτσου και της Αγαθής Δημητρούκα.
Ο κύκλος έκλεισε, ως όφειλε, στο υψηλότερο σημείο του, με αφιερώματα σε τέσσερις εμβληματικές μορφές του 20ού αιώνα: τον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, τον Μορίς Ζομπέρ, την Ομ Καλσούμ και την Αλμα Μάλερ.
Μάλιστα το τελευταίο τραγούδι οι «Κραυγές για ενός αγγέλου μνήμη, ένα ταγκό για την Αλμα Μάλερ», έργο που σκιαγραφεί τη Βιέννη, ακούστηκε για πρώτη φορά στην αυστριακή πρωτεύουσα, στα μουσικά «φτερά» του Ensemble Retro Vienna που επίσης γιορτάζει φέτος τα είκοσι χρόνια από την ίδρυσή του από τον Αναστάσιο Στρίκο, υπό την αιγίδα του τότε Ελληνα πρέσβη στη Βιέννη Θεόδωρου Σωτηρόπουλου. Τότε, όπως και τώρα, η ορχήστρα είχε δώσει πνοή στις μελωδίες του Μάνου Χατζιδάκι.
Ο Λαχειοπώλης του Ουρανού
Πέρα και πάνω από το μουσικό σκέλος, οι διοργανωτές της συναυλίας λάξευσαν μια ιερή «προτομή» στις σελίδες του προγράμματος, αποτίοντας φόρο τιμής στον συνθέτη: «Αναμφίβολα, ο Μάνος Χατζιδάκις είναι ένας από τους σημαντικότερους Ελληνες του εικοστού αιώνα – και αυτό θα ίσχυε ακόμη κι αν δεν είχε γράψει ούτε μία νότα μουσικής! Το ήθος του, το θάρρος του, οι πράξεις του, τα λόγια του, η σκέψη του, η ματιά του –η ίδια η ύπαρξή του– θα ήταν αρκετά.
Ηταν ένας σαμάνος, ένας χαρισματικός θεραπευτής της ανθρώπινης ψυχής. Αλάνθαστος στη διάγνωσή του, διέκρινε τα συμπτώματα κάθε ηθικής ασθένειας με σπάνια οξυδέρκεια, διάβαζε τα όνειρα με διαίσθηση, καυτηρίαζε τα τραύματα της κοινωνίας με τον κοφτερό του λόγο και τα γιάτρευε με το βάλσαμο της μουσικής του.
Και όμως, είναι απολύτως αδύνατο να τον συλλάβει κανείς με λέξεις ή να μετρήσει το μεγαλείο του με οποιοδήποτε μέτρο. Κάθε απόπειρα μουσικολογικής ανάλυσης του έργου του είναι καταδικασμένη σε παταγώδη αποτυχία. Οσο περισσότερο προσπαθεί κανείς να τον κωδικοποιήσει, να τον εξηγήσει, τόσο περισσότερο ξεγλιστρά. Ο Χατζιδάκις αλλάζει αποχρώσεις σαν χταπόδι, κρύβεται σαν χέλι, αιωρείται ανάμεσα σε ορισμούς – και εξαφανίζεται.
Αφήνει πίσω του μια αχνή, γλυκόπικρη επίγευση, όπως κάνουν τα ποιήματα, τα θαύματα, τα όνειρα και οι συναντήσεις των εραστών. Και όπως ο Πολικός Αστέρας, κρέμεται πάντα ψηλά, στο ζενίθ του ουρανού, και περιμένει να σηκώσουμε το βλέμμα μας προς αυτόν – να τον επικαλεστούμε, ώστε να ξαναβρούμε τον δρόμο μας. Παραμένει σταθερός και ανεξίτηλος, ακριβώς επειδή παραμένει ανεξήγητος. Είναι ο Λαχειοπώλης του Ουρανού, ο Μεγάλος Ερωτικός».
Ξεφυλλίστε το πρόγραμμα της συναυλίας ΕΔΩ
