Το πρώτο που παρατηρείς (που παρατηρείς ουσιαστικά, γιατί τους γυάλινους ουρανοξύστες, τα ολοκαίνουργια αυτοκίνητα, τα τζαμιά και τους φοίνικες κυρίως τα χαζεύεις) είναι το φως. Μοιάζει χρυσό, αναμεμειγμένο με γαλάζιο και όπως διαθλάται μέσα από μια λεπτή σκόνη, σε κυκλώνει σαν σε όνειρο. Τι ιστορίες λένε εδώ οι άνθρωποι; Τι βιβλία διαβάζουν; Τις «Χίλιες και μια νύχτες»; Τις φιλοσοφικές μελέτες του Αβερρόη, τα μυθιστορήματα του Ναγκίμπ Μαχφούζ και του Ιμπραχίμ αλ Κούνι; Το Κοράνι;
Μεταφράστηκαν στα αραβικά ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου, σύγχρονοι ελληνικοί θεατρικοί μονόλογοι και βραβευμένες ανθολογίες ποιημάτων και διηγημάτων.
Ετήσια βιβλιοφιλική εκδήλωση, πάντως, έχουν – τη μεγαλύτερη του αραβικού κόσμου. Είναι η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου της Σάρτζα, που διοργανώνεται εδώ, στο ομώνυμο και πιο προοδευτικό, όπως λέγεται, από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα τελευταία 44 χρόνια. Ο ίδιος ο κυβερνήτης του εμιράτου της Σάρτζα, ο σουλτάνος Μοχάμεντ αλ Κασίμι, θεωρείται μαικήνας του πολιτισμού. «Γενικά, οι ντόπιοι έχουν υψηλό πολιτιστικό υπόβαθρο», μας λέει ο Ομάρ από τις εκδόσεις Αλ Ρουσντ.
«Η Σάρτζα είναι κάτι σαν το κέντρο εμπορίου βιβλίων στον Κόλπο», εξηγεί ο Ματζέντ Σουμπέρ των εκδόσεων Αλ Γουαράκ. «Και είμαστε ελεύθεροι να παρουσιάζουμε τις εκδόσεις μας, χωρίς φασαρίες και χωρίς ΦΠΑ στην πώληση των βιβλίων».
Το κοινό από τη μεριά του, ντυμένο κυρίως με παραδοσιακές κελεμπίες και χιτζάμπ, συρρέει στο αχανές Εκθεσιακό Κέντρο της Σάρτζα από τις πρώτες ημέρες της έκθεσης. Σε μια θάλασσα από περίπτερα, είτε με αραμπέσκ σχεδιασμό (π.χ. του Τμήματος Πολιτισμού του εμιράτου της Σάρτζα) είτε με συνηθισμένη όψη (εκδόσεων από την Αίγυπτο και την Ιορδανία μέχρι τη Σαουδική Αραβία και το Κουβέιτ, καθώς και μερικών παραρτημάτων μεγάλων δυτικών οίκων), κάποιοι αγοράζουν βιβλία ακόμα και σε καρότσια του σούπερ μάρκετ.
Ή παρακολουθούν μία από τις 1.200 εκδηλώσεις, στις οποίες συμμετέχουν 250 προσκεκλημένοι, από σχεδόν 70 χώρες, μεταξύ των οποίων οι συγγραφείς Πολ Λιντς και Μπάνου Μουστάκ και ο ηθοποιός Γουίλ Σμιθ. Σε μία από αυτές, με θέμα τις ιστορίες των Εμιρατινών γυναικών, η συγγραφέας Φατίγια αλ Νιμρ σημειώνει ότι «οι ηρωίδες στα μυθιστορήματα δεν μπορεί να είναι απλά όμορφες και να έχουν σχέση με άνδρες», ενώ όπως τονίζει, «οι περισσότερες ιδέες για την πλοκή ή για τους χαρακτήρες, μου έρχονται σαν φλας, όταν προσεύχομαι». Σε μία άλλη εκδήλωση, στην τεράστια Κεντρική Σκηνή της έκθεσης, ο Αιγύπτιος αρχαιολόγος Ζάχι Χαουάς μιλάει με πάθος για τα μυστικά των πυραμίδων, ενώπιον ενός πολυπληθούς κοινού, που τον αντιμετωπίζει, όχι χωρίς την ανοχή του, σαν σελέμπριτι.
Τις ημέρες που η «Κ» επισκέφθηκε τη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου της Σάρτζα (η οποία ολοκληρώνεται αύριο, έπειτα από δώδεκα ημέρες), στον μεγάλο κεντρικό της διάδρομο κυκλοφορούσε ένας «Αριστοτέλης». Ενας ηθοποιός, με αρχαιοελληνική περιβολή, που μπροστά σε μια κάμερα παρέθετε τσιτάτα του Ελληνα φιλοσόφου, ώστε κατόπιν να αναρτηθούν στα social media. Τιμώμενη χώρα της εξάλλου είναι φέτος η Ελλάδα, όπως και η Σάρτζα είχε αντιστοίχως τιμηθεί το 2024 στην έκθεση της Θεσσαλονίκης – οι δύο πλευρές έχουν υπογράψει πρωτόκολλο πολιτιστικής συνεργασίας. Για την περίσταση, μεταφράστηκαν στα αραβικά ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου, σύγχρονοι ελληνικοί θεατρικοί μονόλογοι και βραβευμένες ανθολογίες ποιημάτων και διηγημάτων, ενώ ο σχεδιασμός του ελληνικού περιπτέρου άντλησε έμπνευση από –τι άλλο– τους αρχαίους ναούς. Περίπου 70 συμμετέχοντες περιελάμβανε το πρόγραμμα των ελληνικών εκδηλώσεων, με κάποιες να προσελκύουν πολλούς Εμιρατινούς (εκείνη για τις σχέσεις Ελλήνων και Αράβων ανά τους αιώνες, μία άλλη με αναγνώσεις ελληνικής και αραβικής ποίησης κ.λπ.) και κάποιες άλλες, πιο «ελληνοκεντρικές», να μη χρειάζονται καν διερμηνεία (για την ελληνική εκδοτική αγορά).
«Δεν πήγα με σκοπό να παρουσιάσω απλώς την ποίησή μου, αλλά να γνωρίσω άλλες φωνές και ρυθμούς», μας λέει η ποιήτρια Δανάη Σιώζιου, συμπληρώνοντας ότι «η συνομιλία γεννιέται από τον κοινό σεβασμό για τη γλώσσα και τη μνήμη» και ότι στη Σάρτζα ένιωσε ότι «οι λογοτέχνες από όλο τον κόσμο μοιραζόμαστε την ίδια ανάγκη: να δώσουμε φωνή σε ό,τι συχνά δεν λέγεται». Από τη μεριά του, ο θεατρικός συγγραφέας Παναγιώτης Μέντης διαπίστωσε «πως υπάρχει ειλικρίνεια και σεβασμός ανάμεσα στα πολιτιστικά δεδομένα των Ελλήνων και των Αράβων δημιουργών», ενώ στο συνέδριο των εκδοτών, που προηγήθηκε της έκθεσης, τουλάχιστον άνοιξαν δίαυλοι επικοινωνίας (ή και επαγγελματικών συμφωνιών) με χώρες που η Ελλάδα μέχρι πρότινος δεν είχε πρόσβαση («Κ», 6.11.2025). Σύντομα, βέβαια, η παρουσία της Ελλάδας σε διεθνείς εκθέσεις βιβλίου δεν θα χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης που ολοκληρώνεται το 2026. Πηγές με γνώση του θέματος λένε ότι πρέπει να συζητηθεί το ζήτημα της εξεύρεσης πόρων και των προτεραιοτήτων που θα τεθούν. Η Σάρτζα πάντως δεν φαίνεται να μετακινείται από τη θέση της. Οπως έλεγε άλλωστε στην τελετή εγκαινίων της έκθεσης ο Αιγύπτιος συγγραφέας Μοχάμεντ αλ Σαλμάουι, η Σάρτζα «αναδύθηκε σαν νύφη μέσα από τις χρυσές μας ερήμους, απλώνοντας τις μαργαριταρένιες πλεξούδες της στην τέχνη και τον πολιτισμό».
