Η επίσκεψη στο Διεθνές Ναυτικό Μουσείο του Αμβούργου (Internationales Maritimes Museum Hamburg) προσφέρει την αίσθηση ταξιδιού. Oι εννιά του όροφοι, που οι επιμελητές του έχουν ονομάσει «καταστρώματα» και έχουν χωρίσει θεματικά, αφηγούνται με τον πιο πλούσιο τρόπο την οικουμενική περιπέτεια του ανθρώπου στη θάλασσα.
Το σχετικά νέο ιδιωτικό μουσείο (άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό το 2008) εδράζεται στην παλαιότερη σωζόμενη αποθήκη στο HafenCity (στην παλιά συνοικία των αποθηκών του λιμανιού, τη Speicherstadt), σε ένα ανακαινισμένο, επιβλητικό κατάλοιπο από την ένδοξη ιστορία της «Βενετίας του Βορρά», χτισμένο με κόκκινο τούβλο το 1879.
Τα εκθέματά του είναι εντυπωσιακά σε νούμερα, εύρος και σπανιότητα και αποτελούν τη φυσική κατάληξη της πιο παθιασμένης ιδιωτικής συλλογής του είδους της στον κόσμο. Δημιουργός της ήταν ο Πέτερ Ταμ (1928-2016), εξέχων Γερμανός δημοσιογράφος και διευθύνων σύμβουλος του εκδοτικού οίκου Axel Springer που «κόλλησε» το μικρόβιο του συλλέκτη εξ απαλών ονύχων, όταν στα έξι του έλαβε δώρο ένα μικρό μοντέλο πλοίου. Με τα χρόνια, η συλλογή του γιγαντώθηκε τόσο που ξεπερνούσε τις δυνατότητες ιδιωτικής φύλαξης. Αναγνωρίζοντας τη σημασία της, η πόλη του Αμβούργου παραχώρησε το κτίριο για να τη στεγάσει μόνιμα. Ενδεικτικό είναι πως μέσα της βρίσκονται και 50.000 μοντέλα πλοίων – «μοντέλα μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι», όπως γράφει στην ιστοσελίδα του το μουσείο, αναφερόμενο στον ένατο όροφο, που είναι αφιερωμένος εξ ολοκλήρου σε αυτά.
Σε αυτήν την κιβωτό παγκόσμιας ναυτοσύνης, μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου θα χτυπάει δυνατά η καρδιά της ελληνικής ναυτιλίας με μια μεγάλη θεματική έκθεση. «Σύλληψη και κοινή παραγωγή του Διεθνούς Ναυτιλιακού Μουσείου του Αμβούργου με τη μη κερδοσκοπική εταιρεία Νavira, που ίδρυσε το 2020 ο ναυτιλιακός ιστορικός και ερευνητής Γεώργιος Μ. Φουστάνος μαζί με τον γιο του Μιχάλη, μνημονεύει με εκπληκτική λεπτομέρεια και πλήθος εικονογραφικού υλικού την “κρυφή ιστορία” της ναυπηγικής δραστηριότητας των Ελλήνων στη μεταπολεμική Γερμανία και υπενθυμίζει πόσο αυτή βοήθησε να γεννηθεί αυτό που μετέπειτα ονομάστηκε “γερμανικό οικονομικό θαύμα”».
Ο τίτλος της έκθεσης «The Sea Unites» (Η θάλασσα ενώνει) συνοψίζει σε τρεις λέξεις μια διαχρονική, οικουμενική ναυτική αλήθεια: η θάλασσα δεν χωρίζει τους ανθρώπους, αλλά τους ενώνει. «Η Γερμανία και η Ελλάδα, από την αρχή του Β΄ Π.Π. έως το τέλος του το 1945, ήταν λαοί αντιμαχόμενοι. Αν συνειδητοποιήσει κανείς την αγριότητα, τη σκληρότητα και τις τραγωδίες του πολέμου εκείνου, μοιάζει απίστευτο ότι μόλις 4 χρόνια μετά, από το ’48-’49 και έπειτα, οι λαοί μας αρχίζουν να δουλεύουν μαζί για ένα κοινό καλό. Λες και ξύπνησαν σε έναν άλλο κόσμο, σε μιαν άλλη πραγματικότητα, για να συνεργαστούν και να κερδίσει ο ένας από τον άλλον», θα μας πει ο Γ. Μ. Φουστάνος, υπενθυμίζοντας μια τραγική ειρωνεία του πολέμου: το «Κριγκσμαρίνε» έστειλε σχεδόν τα τρία τέταρτα του στόλου μας (πάνω από 400 πλοία) καθώς και πάνω από 2.500 ναυτικούς μας στον βυθό του παγωμένου Ατλαντικού. Λιγότερο από μια δεκαετία μετά, η Γερμανία έχτιζε τα καράβια μας και εμείς τη βοηθούσαμε να αναγεννηθεί μέσα από τις στάχτες της. Το «οικονομικό θαύμα» της, στην πραγματικότητα, πυροδοτήθηκε από τους Ελληνες πλοιοκτήτες και την ανασυγκρότηση των ναυπηγείων τους.
Βασισμένη στο αρχειακό υλικό και στη θεματική δομή του ομώνυμου φωτογραφικού λευκώματος που εξέδωσε το 2017 ο ιστορικός με τον εκδοτικό του οίκο «Αργώ» (που τα τελευταία χρόνια έχει παραγάγει δεκάδες πολυτελείς τόμους που τεκμηριώνουν αυτό που ο ίδιος έχει ονομάσει «Ελληνικό Ναυτιλιακό Θαύμα»), η παρουσίαση έχει πρωταγωνιστές πρωτοπόρους, όπως ο Αριστοτέλης Ωνάσης, ο Σταύρος Νιάρχος ή ο Σταύρος Λιβανός.
Το «Κριγκσμαρίνε» έστειλε σχεδόν τα 3/4 του στόλου μας και πάνω από 2.500 ναυτικούς μας στον βυθό του Ατλαντικού. Λιγότερο από μια δεκαετία μετά, η Γερμανία έχτιζε τα καράβια μας και εμείς τη βοηθούσαμε να αναγεννηθεί από τις στάχτες της.
Εντύπωση προκαλεί μια αεροφωτογραφία από την καθέλκυση του γιγάντιου «Tina Onassis» στις δεξαμενές των ναυπηγείων Howaldtswerke A.G. του Αμβούργου που, όταν έπεσε στο νερό, ήταν το μεγαλύτερο δεξαμενόπλοιο παγκοσμίως. Την τελετή παράδοσής του στον Αριστοτέλη Ωνάση παρακολούθησαν 100.000 θεατές, γεγονός που σηματοδότησε την επιστροφή της ναυπηγικής μονάδας στην κορυφή του κόσμου.
«Ας μην ξεχνάμε και τα κρουαζιερόπλοια», συμπληρώνει ο Γ. Μ. Φουστάνος. «Το μεγάλο ναυπηγείο στο Πάπενμπουργκ, η Meyer Werft, πριν πάνε οι Ελληνες να ναυπηγήσουν εκεί τη δεκαετία του ’80, ήταν μια μικρή, ασήμαντη μονάδα. Σήμερα είναι ένας από τους τέσσερις μεγαλύτερους κατασκευαστές κρουαζιερόπλοιων. Το ναυπηγείο αυτό ουσιαστικά οφείλει την ύπαρξή του και τη δημιουργία του στους Ελληνες, με πρωτεργάτες την οικογένεια Χανδρή, η οποία έκανε μια γιγάντια παραγγελία πέντε τέτοιων πλοίων στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Ας μην ξεχνάμε και τον Περικλή Παναγόπουλο, ο οποίος πήγε εκεί τη δεκαετία του ’90 και κράτησε στη ζωή ορισμένα ναυπηγεία που ήταν έτοιμα να κλείσουν, φτιάχνοντας μια νέα σχολή με τα Superfast. Οι Γερμανοί μας χρωστούν πολλά, ιστορικά και ηθικά μιλώντας, και στη συνεργασία που κάναμε με το μουσείο του Αμβούργου, είδαμε πως αυτό είναι κάτι που θυμούνται και αναγνωρίζουν».
Η Νavira, στο πλαίσιο της αποστολής της να προβάλει τα διεθνή επιτεύγματα της ελληνικής ναυτιλίας, θα συνεχίσει τη συνεργασία με το εμβληματικό μουσείο του Αμβούργου και θα φέρει την έκθεση την ερχόμενη άνοιξη στην Αθήνα – μάλιστα, όπως μαθαίνουμε, θα φιλοξενηθεί σε ένα από τα πιο σημαντικά μουσεία του κέντρου της πόλης.
«Οι Γερμανοί μας χρωστούν πολλά, ιστορικά και ηθικά μιλώντας, και στη συνεργασία που κάναμε με το μουσείο του Αμβούργου, είδαμε πως αυτό είναι κάτι που θυμούνται και αναγνωρίζουν», λέει ο ιστορικός και ερευνητής Γεώργιος Μ. Φουστάνος.
Στη συνέχεια, στο τέλος του έτους σχεδιάζεται να μεταφερθεί στις Βρυξέλλες με σκοπό να παρουσιαστεί σε χώρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και να θυμίσει στην αρτηριοσκληρωτική Ευρωπαϊκή Ενωση πόσο κρίσιμο είναι να κρατηθεί η ναυτιλία της δυνατή. «Μπορεί η Απω Ανατολή να έχει πια κερδίσει το παιχνίδι των ναυπηγήσεων, αλλά, με εμάς επικεφαλής, η Ευρώπη έχει ακόμα ένα δυνατό στόλο. Και πρέπει να καταλάβει πως αυτός αποτελεί το οξυγόνο της», προσθέτει ο Γ. Μ. Φουστάνος.
Γέφυρες
«Σήμερα ο κόσμος ζει μέσα σε πολέμους, ή με τον φόβο ενός πολέμου. Εάν κοιτάξουμε τη ναυτιλία και πάρουμε κάποια παραδείγματα από τις γέφυρες που χτίζει, πιστεύω ότι μπορούμε να βρούμε λύσεις. Από την προσωπική μου εμπειρία, όλα αυτά τα χρόνια που έχω ασχοληθεί με τον χώρο από διάφορα μετερίζια, έχω καταλάβει ότι όταν βρεθεί ο άνθρωπος στη θάλασσα και δει κάποιον να θέλει να συνεργαστεί, δεν ρωτάει “από πού είσαι” ή “τι πιστεύεις”. Η θάλασσα καλύπτει το 70% του πλανήτη, και σε αυτό το 70% οι άνθρωποι συνεργάζονται, δημιουργούν και εξυπηρετούν ο ένας τον άλλον. Είναι ένας κοινός τόπος για όλους. Οσοι μπορούν να την αξιοποιήσουν και να εκμεταλλευθούν τον αστείρευτο πλούτο της, έχουν πολλά να κερδίσουν».
