«Κάποτε ονειρεύτηκα ότι έβλεπα τον κόσμο από ψηλά. Κι ίσως αυτό που πρόκειται να μοιραστώ τώρα, να γεννήθηκε από εκείνο το όνειρο. Ας βουτήξουμε στα βάθη του ωκεανού, ας περιηγηθούμε στα δάση, ας σκαρφαλώσουμε στις κορυφές των βουνών». Με αυτά τα λόγια, στα πρώτα δευτερόλεπτα του podcast της «I was truly there», η Μεντιχά Ντίντεμ Τούρεμεν προϊδεάζει τους ακροατές για το ηχητικό ταξίδι που τους περιμένει. Το οδοιπορικό θα τους μεταφέρει σε διαφορετικές γωνιές της Γης, ανάμεσα σε τοπία, ήχους και αναμνήσεις.
Το νέο πρότζεκτ της πολυβραβευμένης Τούρεμεν, η οποία εδώ και πολλά χρόνια κινείται με άνεση ανάμεσα στον κινηματογράφο, τη φωτογραφία και τις εικαστικές τέχνες, συνδέει τη μνήμη, τον χρόνο και τη φύση μέσα από προσωπικές αφηγήσεις. Με αυτό, η Τουρκάλα Τούρεμεν συμμετέχει στο τμήμα Podcast του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα την ενότητα «Nexus».
Το συνολικό της έργο εκτείνεται σε ταινίες όπως το «Two Lines» (2008) όπου ήταν παραγωγός σχεδιασμού, το «Winds» (2013) όπου συμμετείχε ως ηθοποιός και καλλιτεχνική διευθύντρια, και το «About Dry Grasses» (2023) όπου εμφανίζεται ως εκτελεστική παραγωγός. Μέσα από αυτά και τις εικαστικές της δουλειές, διερευνά με ευαισθησία την ανθρώπινη εμπειρία, τη μνήμη και τη σχέση μας με τη φύση, δημιουργώντας έργα που προσκαλούν τον θεατή ή τον ακροατή να δει τον κόσμο γύρω του με νέα ματιά.
Οπως εξηγεί η ίδια στην «Κ»: «Ακολουθώντας τις συνδέσεις που γεννήθηκαν μέσα από τις φωτογραφίες, τις ταινίες και τα χαρακτικά μου, επιχείρησα να δώσω μια νέα διάσταση σε όσα έχω ζήσει, ίσως για να δημιουργήσω έναν προσωπικό χώρο σκέψης. Στόχος μου με το podcast ήταν να δείξω ότι κάθε έργο, εμπειρία ή τόπος μπορεί με τον χρόνο να ξαναγεννηθεί, ξυπνώντας την περιέργεια, την ανακάλυψη και τη σκέψη μέσα από νέα ερωτήματα».
Μέσα από μια άχρονη αφήγηση, με οδηγό την περιέργεια, το podcast διατρέχει τη μυθολογία και την τέχνη, συνδέοντας τα όνειρα της παιδικής ηλικίας της Τούρεμεν με το σήμερα. Από τα φτερά του Ικαρου έως τον Ναό του Ηλιου στο Μάτσου Πίτσου και τη θέα της Γης από τη Σελήνη, προκαλεί τον ακροατή να σκεφτεί αν βρισκόμαστε πράγματι εκεί, προσφέροντας νέες θεωρήσεις.
Η Κρήτη και ο Ικαρος
Στο πρώτο επεισόδιο, η Τούρεμεν αφηγείται τις εμπειρίες της και τη βαθιά σύνδεσή της με την Κρήτη –καθώς η γιαγιά της κατάγεται από εκεί–, έναν τόπο που σημάδεψε τα πρώτα της βήματα και συνεχίζει να εμπνέει τη δουλειά της. Γεννήθηκε στις ακτές του Αιγαίου, στο Κουσάντασι, και από μικρή κοιτούσε απέναντι, προς τη Σάμο, αναρωτώμενη πώς θα ήταν η ζωή εκεί: άλλα παιδιά, άλλες ιστορίες, άλλες γλώσσες, μια εντελώς διαφορετική καθημερινότητα. Παράλληλα, οι οικογενειακοί δεσμοί με την Κρήτη –η γλώσσα, τα έθιμα, τα φαγητά– της χάρισαν μια αίσθηση οικειότητας και ζεστασιάς. «Το χρώμα των βράχων, η απόχρωση της βλάστησης, το μήκος των σκιών, ο ήχος του ανέμου: όλα αυτά δημιούργησαν μέσα μου την αίσθηση ότι αυτό το μέρος μοιάζει με την περιοχή που μεγάλωσα».
Η βαθιά της σχέση με τον τόπο, σε συνδυασμό με την αγάπη της για την αρχαιολογία και τη μυθολογία, συνεχίζει να πυροδοτεί τη φαντασία της, καθώς παρατηρεί πού τέμνονται οι μύθοι με τα τοπία και τα σύμβολα της Γης. Αυτή η αίσθηση θαυμασμού για τους μύθους και τη φύση διαπερνά το έργο της: η καλλιτέχνις αγαπά να εξερευνά φτερωτές μορφές, φαινόμενα του ουρανού και αποτυπώματα αιώνιων μύθων.
Η Ελλάδα –και ειδικά η ιστορία του Ικαρου– παίζει καθοριστικό ρόλο στο έργο της, με τους θρύλους του Αιγαίου να την καθοδηγούν σιωπηλά. Ο μύθος του Ικαρου, που λέγεται ότι διαδραματίστηκε στο νησί απέναντι από τις ακτές όπου πέρασε τα πρώτα της χρόνια, την έκανε να στοχαστεί πάνω στο όριο ανάμεσα στη θρασύτητα και την ελευθερία, αλλά και στη συνάντηση του θάρρους με τον κίνδυνο.
Στο podcast, αντί να αφηγηθεί τον μύθο ευθέως, επιδιώκει να εντοπίσει τα ίχνη του και να τα ανακαλύψει σε διαφορετικά επίπεδα μέσω του ήχου. «Η μορφή του δεν πετά· τυλίγει τα φτερά σαν να προστατεύεται, αντανακλώντας τις σκέψεις μου για τη μοναξιά, την ανάγκη για προστασία και τη μεταμόρφωση», εξηγεί η Τούρεμεν.
Στη Θεσσαλονίκη
Οσο για το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, αυτό ήταν η πρώτη μεγάλη διοργάνωση στην οποία η κινηματογραφίστρια συμμετείχε επαγγελματικά. Το 2007 παρουσίασε μια ταινία στην ενότητα Agora, και θυμάται ακόμη τον ενθουσιασμό εκείνης της στιγμής. Από τότε, το φεστιβάλ έχει μια ξεχωριστή θέση για εκείνη, και το παρακολουθεί στενά κάθε χρόνο. «Γνώρισα το τμήμα Podcast σε μια περίοδο που κατέγραφα τις εμπειρίες μου από τον κινηματογράφο, την τέχνη και άλλους τομείς που με ενδιαφέρουν, χρησιμοποιώντας τα ως εργαλείο για να πειραματιστώ με νέες ιστορίες και να δημιουργήσω έναν προσωπικό χώρο ανακάλυψης και μετασχηματισμού», σημειώνει.
Το γεγονός ότι η πρώτη της ηχογράφηση εντάχθηκε στο φεστιβάλ, και ότι η πρεμιέρα της ως δημιουργού πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, έκανε τη στιγμή αυτή ιδιαίτερα συγκινητική. «Ενα σημείο όπου το παρελθόν και το παρόν συναντήθηκαν».
