«Οι οπτικές μας εμπειρίες μάς καθορίζουν με τα χρόνια. Για εμένα όλο αυτό το ταξίδι, μαζί με τους ανθρώπους που μετακινούνταν από χώρα σε χώρα αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον, ήταν στην ουσία ένα παράλληλο ταξίδι με το δικό μου. Το δικό τους παρόν ταυτίζεται με το δικό μου παρελθόν». Με αυτά τα λόγια μας καλωσόρισε χθες ο Ενρι Τσανάι, μέλος του ιστορικού φωτογραφικού πρακτορείου Magnum Photos και συνεργάτης της «Κ», στη νέα του ατομική έκθεση «Say goodbye before you leave», η οποία εγκαινιάζεται απόψε στον νέο χώρο του δικτύου «Μέλισσα», που βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας.
Τα καρέ καλύπτουν την περίοδο 2014-2022, όταν ακολούθησε την πορεία ξεριζωμένων ανθρώπων στα βαλκανικά σύνορα, στους καταυλισμούς και στις χώρες όπου εγκαταστάθηκαν.
Ο αναγνωρισμένος φωτογράφος, με καταγωγή από την Αλβανία και μετανάστης ο ίδιος, ανοίγει την πρώτη καλλιτεχνική περίοδο του «Beehive», το οποίο σηματοδοτεί τα δέκα χρόνια από την ίδρυση του οργανισμού, με μια έκθεση που περιλαμβάνει 40 φωτογραφίες, με τις περισσότερες να παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό.
Καλύπτουν την περίοδο 2014-2022 και είναι αποτέλεσμα ενός δεκαετούς πρότζεκτ, κατά το οποίο ο ίδιος ακολούθησε και κατέγραψε μέσα από τον φακό του την πορεία προσφύγων και μεταναστών, όπως αυτή εκτυλίχθηκε στα βαλκανικά σύνορα, στους καταυλισμούς και στις χώρες όπου τελικά εγκαταστάθηκαν.
Οι τοίχοι του «Beehive», του διώροφου και πρόσφατα ανακαινισμένου μεσοπολεμικού κτιρίου στην οδό Μετσόβου, μετατράπηκαν σε καμβά πάνω στον οποίο ο Τσανάι τοποθετεί ιστορίες από τον καταυλισμό της Μόριας μέχρι τις πόλεις της Βόρειας Ευρώπης. Παρότι οι εικόνες του αποτυπώνουν στιγμές βαθιάς τραγικότητας, όπως ο ξεριζωμός και η προσφυγιά, παρατηρούμε ότι η ματιά του δεν εγκλωβίζεται στο σκοτάδι. «Η αισιοδοξία, η πίστη στην ανθρώπινη αντοχή και στην αξιοπρέπεια επιμένει να υπάρχει, ακόμα και μέσα στο χάος», μας λέει κατά τη διάρκεια της ξενάγησης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι δύο νεαροί πρόσφυγες από τη Συρία και μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, τους οποίους ο Τσανάι απαθανάτισε την ώρα που διασκέδαζαν σε κλαμπ στη Σουηδία, έχοντας πλέον ξεκινήσει μια νέα ζωή. «Και αυτή και πολλές από τις φωτογραφίες που θα δείτε στην έκθεση ήταν μια κοινή εμπειρία, μια πράξη εμπιστοσύνης και συνύπαρξης. Δεν φωτογράφιζα όλη την ώρα που βρισκόμουν μαζί τους. Ερχόταν η κατάλληλη στιγμή για να το κάνω», εξηγεί καθώς στεκόμαστε μπροστά από το έργο με τίτλο «Malmo, Sweden».
Μπαίνοντας στο πρώτο δωμάτιο του εκθεσιακού χώρου δεν γίνεται να μην παρατηρήσει κανείς μία φωτογραφία με ένα νεαρό αγόρι ντυμένο με στολή σούπερ ήρωα, που σπρώχνει ένα αναπηρικό αμαξίδιο στο οποίο κάθεται μια γυναίκα. «Είναι μία από τις συγκλονιστικές ιστορίες της “Μέλισσας”», μας λέει η Ναντίνα Χριστοπούλου, ιδρυτικό μέλος του οργανισμού. Οπως μας αφηγείται συγκινημένη, η οικογένεια του Αχμέτ έφυγε από την Καμπούλ μετά την αυτοχειρία της αδελφής της μητέρας του λόγω ενδοοικογενειακής βίας.
«Το δικό τους παρόν ταυτίζεται με το δικό μου παρελθόν», λέει για
το πώς ένιωσε ο αναγνωρισμένος φωτογράφος, με καταγωγή
από την Αλβανία και μετανάστης ο ίδιος.
Στην πορεία προς την Ευρώπη, η γιαγιά του, η οποία πούλησε όλα της τα υπάρχοντα για να καταφέρουν να φύγουν από τη χώρα μετά τον θάνατο της μιας της κόρης, πέθανε σε ένα τραγικό δυστύχημα και η μητέρα του ακρωτηριάστηκε. Κατέληξαν να μένουν για ένα χρονικό διάστημα σε ξενώνα για βετεράνους πολέμου στη Σερβία, στο μέρος όπου ο Τσανάι τους φωτογράφισε.
Στο διπλανό δωμάτιο της έκθεσης, η ιστορία συνεχίζεται με μια εικόνα του Αχμέτ το 2018, στο πρώτο του ασφαλές σπίτι στη Σουηδία. Ο Τσανάι τους επισκέφθηκε εκεί, λίγο μετά την άφιξή τους. Ηταν φθινόπωρο και το μόνο που είχαν να του προσφέρουν ήταν μήλα, που είχαν μαζέψει από τις μηλιές του κήπου τους και του έδωσαν μερικά σε σακούλες. Σε μια αυθόρμητη στιγμή, ο Αχμέτ κόλλησε με σελοτέιπ ένα μικρό μήλο στο αυτί του και έτσι τράβηξε μία από τις πιο χαρακτηριστικές φωτογραφίες της έκθεσης.
Σχολείο στη Μόρια
Εντύπωση προκαλεί και μία σειρά από μικρές φωτογραφίες οι οποίες είναι οι μόνες έγχρωμες που περιλαμβάνονται στο «Say goodbye before you leave». Απεικονίζουν παιδιά από τον καταυλισμό της Μόριας το 2020 λίγο πριν από την καταστροφική πυρκαγιά, την ώρα που πηγαίνουν στο σχολείο, διασχίζοντας ένα ανώμαλο μονοπάτι, στο οποίο κυλούσε ένα μικρό ρυάκι.
Ο Ενρι Τσανάι τους φωτογράφισε καθώς βοηθούσε ο ένας τον άλλον να περάσουν πάνω από το νερό, με εμφανή τον ενθουσιασμό στο πρόσωπό τους. «Υπήρχαν τρομερές ανάγκες, αλλά αυτό που με εντυπωσίαζε κάθε μέρα που βρισκόμουν εκεί ήταν ότι μέσα σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, ξυπνούσαν κάθε πρωί για να πάνε με χαρά στο σχολείο», αναφέρει.
«Say goodbye before you leave», διάρκεια έκθεσης: 31/10/2025 – 31/3/2026, «Beehive», Μετσόβου 10.
