Ο Ολλανδός συνθέτης Τεν Χολτ (1923-2012) έγραψε το πιο διάσημο έργο του, το «Canto Ostinato», το 1976. Ο τίτλος τι σημαίνει; Κάτι σαν «επίμονο» ή «πεισματάρικο τραγούδι».
Οντως, θα μπορούσε να είναι η ιστορία ενός πείσματος που φέρνει κάποιον στα όριά του, όταν το μυαλό «κολλάει» με έναν τρόπο όμως που, από ένα σημείο κι έπειτα, ανοίγει δρόμους. Η σκέψη, η καρδιά, το σώμα του ακροατή μοιάζουν να έχουν κολλήσει σε ένα σημείο – μια στιγμή αθέατη, ανομολόγητη, μυστική.
Είναι σαν το «κόλλημα» του διαλογισμού: μέσα από τη φαινομενική ακινησία, η σκέψη εντέλει φτερουγίζει και όλα φανερώνονται μέσα στην καλά κρυμμένη ελαφρότητά τους.
Ο κύριος Γκρι λέει πως το «Canto Ostinato» είναι ένας σπειροειδής, ζαλιστικός ίλιγγος. Γραμμένο για δύο ή και περισσότερα πιάνα, ή και για τελείως διαφορετικά όργανα –η ελευθερία που δίνει στους ερμηνευτές ο συνθέτης είναι σπάνια–, το έργο ως φόρμα παραπέμπει στον μινιμαλισμό του 20ού αιώνα.
Ο κύριος Γκρι το είχε γνωρίσει τη χρονιά που πέθανε ο Χολτ στα 89 του, το 2012, μέσα από μια ερμηνεία για τέσσερα πιάνα, να όμως που πρόσφατα η Brilliant Classics κυκλοφόρησε μια εκδοχή για εκκλησιαστικό όργανο και τρομπέτα που ερμήνευσαν ζωντανά το 2023 ο Ααρτ Μπέργκγουερφ στο πρώτο, ο Ερικ Βλόιμανς στη δεύτερη, στο Orgelpark του Αμστερνταμ.
Αρμονία
Αλλόκοτος συνδυασμός! Και όμως, όργανο και τρομπέτα παρουσιάζουν μιαν απρόσμενη αρμονία που ξαφνιάζει και την ίδια στιγμή καθησυχάζει. Αποτελούμενο από έξι εντελώς άνισα μεταξύ τους μέρη ως προς τη διάρκεια (το πρώτο διαρκεί σχεδόν μισή ώρα, το τρίτο μόλις τριάμισι, άλλα δύο φτάνουν τα δέκα και έντεκα λεπτά αντίστοιχα κ.ο.κ.), το έργο ξετυλίγεται σαν τον μίτο της Αριάδνης μέσα σε έναν σκοτεινό λαβύρινθο από τον οποίο όμως δεν υπάρχει διαφυγή, ακριβώς επειδή δεν χρειάζεται καμία διαφυγή. Η διαφυγή είναι η ίδια η ακρόαση.
Ο Χολτ είχε μια δική του προσωπική εμμονή με τις εικαστικές τέχνες, αλλά και με τη βιολογία, τη γενετική και τα μαθηματικά σχήματα. Το «Canto Ostinato» το αποκαλούσε και «γενετικό κώδικα» και ο κύριος Γκρι λέει ότι το έργο είναι «σαν να ήθελε ο συνθέτης να κοιτάξουμε κάτι που δεν πρέπει ποτέ να δει ένας θνητός. Τον Θεό; Ας το πούμε έτσι».
Και αν μπορούσε να σκεφτεί μια εμβληματική φράση που να ταιριάζει στο «Canto Ostinato» αυτή θα ανήκε στον Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ: «Είτε τον καλέσεις είτε όχι, ο Θεός θα είναι παρών».
