Μία εβδομάδα από την «κινηματογραφική» ληστεία στο μουσείο του Λούβρου, το πρωί της 19ης Οκτωβρίου, και μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, τα οκτώ κοσμήματα από τη συλλογή του Ναπολέοντος Γ΄ που έκλεψε ομάδα τεσσάρων κακοποιών, παραμένουν, παρά τις εξονυχιστικές έρευνες, άφαντα. Η αντικειμενική αξία τους εκτιμάται στα 88 εκατ. ευρώ και όπως λένε ειδικοί σε διεθνή μέσα, οι δράστες πιθανόν έκλεψαν τα κοσμήματα με στόχο να τα αποσυναρμολογήσουν και να πουλήσουν τους χιλιάδες πολύτιμους λίθους τους και τα υπόλοιπα υλικά κατασκευής τους. Αυτό εκτιμά και ο Τζέιμς Ράτκλιφ, διευθυντής της βάσης δεδομένων κλεμμένων έργων τέχνης Art Loss Register, με έδρα το Λονδίνο, ο οποίος τονίζει στην «Κ» ότι τα τελευταία χρόνια «έχει διαπιστωθεί αύξηση στις κλοπές αντικειμένων ή έργων τέχνης που έχουν εγγενή υλική αξία». Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο, εξηγεί, με τα χάλκινα γλυπτά και τα χρυσά ή ασημένια αντικείμενα να είναι ανέκαθεν ευάλωτα, ειδικά εφόσον η τιμή των υλικών τους καθιστά «ανεκτό» το ρίσκο της κλοπής τους. Καθώς, βέβαια, ανεβαίνει π.χ. η τιμή του χρυσού, αυξάνονται και οι κλοπές χρυσών αντικειμένων.
– Ποια χαρακτηριστικά της ληστείας στο Λούβρο δείχνουν ότι πρόκειται για παρόμοια περίπτωση;
– Τα αντικείμενα που εκλάπησαν έχουν προφανώς εγγενή αξία λόγω των πολύτιμων υλικών τους. Το γεγονός ότι ένα από αυτά –ίσως το πιο εντυπωσιακό– έπεσε κατά τη διαφυγή των δραστών (σ.σ.: το στέμμα της αυτοκράτειρας Ευγενίας), δείχνει ότι στόχος τους ήταν να αποκτήσουν τον χρυσό και τους πολύτιμους λίθους. Είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος άλλη λογική εξήγηση. Η ιδέα ότι εκλάπησαν κατόπιν «παραγγελίας» κάποιου παράνομου συλλέκτη είναι σχεδόν σίγουρα λανθασμένη. Εξίσου απίθανο είναι να προορίζονται για να πωληθούν ως έργα τέχνης, αφού κανείς δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι τα κατέχει νόμιμα. Είναι, θα λέγαμε, «καυτή πατάτα». Συνεπώς, εκτός από την καταστροφή και την πώληση των υλικών τους, η μόνη άλλη επιλογή θα ήταν να ζητηθούν λύτρα από το Λούβρο, κάτι εξαιρετικά ριψοκίνδυνο.
Εκτός από την καταστροφή και την πώληση των υλικών τους, η μόνη άλλη επιλογή θα ήταν να ζητηθούν λύτρα από το Λούβρο, κάτι εξαιρετικά ριψοκίνδυνο.
– Μπορεί οι δράστες να συνδέονται με το οργανωμένο έγκλημα;
– Είναι απολύτως πιθανό. Ιστορικά μιλώντας, γνωρίζουμε ότι συμμορίες με καταγωγή από τα Βαλκάνια έχουν εμπλακεί σε τέτοιες ληστείες. Το ενδεχόμενο να ζητήσουν λύτρα υπάρχει μεν, αλλά αφού δεν έχει προσφερθεί αμοιβή, θεωρώ μάλλον απίθανο να το επιχειρήσουν στην παρούσα φάση, καθώς δεν φαίνεται οι γαλλικές αρχές να κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση. Δυστυχώς, δεν υπάρχει μια σωστή απάντηση για το τι πρέπει να κάνει ένα κράτος σε μια τέτοια περίπτωση. Υφίστανται λόγοι για να μη δίνονται λύτρα, αλλά όταν πρόκειται για αντικείμενα ανεκτίμητης πολιτιστικής αξίας, υπάρχει και η επιθυμία να γίνει ό,τι χρειάζεται για την ανάκτησή τους. Αν προσφερθεί αμοιβή, θα πρέπει να εντάσσεται σε ένα καλά μελετημένο σχέδιο, λαμβάνοντας υπόψη παρόμοιες υποθέσεις στη Γαλλία και στην Ευρώπη και όχι να είναι μια σπασμωδική αντίδραση.
– Ποιες κινήσεις θα κάνουν οι ληστές αν είναι να καταστρέψουν, να λιώσουν και να πουλήσουν τα αντικείμενα; Πώς λειτουργεί γενικότερα αυτή η «αγορά»;
– Θα χρειαστούν ανθρώπους πρόθυμους να διαλύσουν τα αντικείμενα στα επιμέρους υλικά τους. Θα ήταν έκπληξη αν δεν είχαν ήδη εξασφαλίσει έναν τέτοιο συνεργό. Ο τρόπος εκτέλεσης δείχνει ανθρώπους με εμπειρία, επομένως θα προγραμματίσουν άμεσα τη διάθεση των αντικειμένων. Τα τελευταία χρόνια έχουμε δει πολλές παρόμοιες υποθέσεις και γνωρίζουμε ότι, όπως βρίσκεις συνεργούς για την ίδια την κλοπή, μπορείς να βρεις και κάποιους για να «σπάσουν» τα υλικά, με αντάλλαγμα ένα ποσοστό από τα κέρδη. Και μόλις τα αντικείμενα πάψουν να υπάρχουν, είναι σχεδόν αδύνατο να αναγνωρίσεις τον χρυσό ή τους λίθους από τους οποίους κατασκευάστηκαν.
– Ευνοούν η ηλικία και η αρχιτεκτονική του Λούβρου τέτοιου είδους ληστείες σε σύγκριση με πιο σύγχρονα μουσεία;
– Το Λούβρο, που σχεδιάστηκε για εντελώς διαφορετικούς σκοπούς, παρουσιάζει εγγενείς δυσκολίες ως προς την ασφάλεια των εκθεμάτων. Τα σύγχρονα μουσεία μπορούν να ενσωματώσουν μέτρα ασφαλείας στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό τους, επιτυγχάνοντας ένα σύστημα πιο αποτελεσματικό και λιγότερο ορατό στο κοινό. Αλλά ένα μουσείο δεν μπορεί να είναι απολύτως ασφαλές. Ο ίδιος ο λόγος ύπαρξής του είναι να φέρνει τα έργα όσο το δυνατόν πιο κοντά στους επισκέπτες. Αυτό συνεπάγεται αναπόφευκτα ένα βαθμό κινδύνου.
Το Λούβρο, ως ιστορικό κτίριο, που σχεδιάστηκε για εντελώς διαφορετικούς σκοπούς, παρουσιάζει εγγενείς δυσκολίες ως προς την ασφάλεια των εκθεμάτων του.
– Ποιες στρατηγικές μπορούν να εφαρμόσουν τα μουσεία για να ανακτήσουν κλεμμένα αντικείμενα;
– Oταν ένα μουσείο υποστεί κλοπή, πρέπει βέβαια να αναφέρει το συμβάν στις Αρχές, αλλά και στο Art Loss Register, προκειμένου να μεγιστοποιηθούν οι πιθανότητες εντοπισμού των αντικειμένων σε περίπτωση που προσφερθούν προς πώληση. Ενα μουσείο πρέπει επίσης να ενθαρρύνει το κοινό να παρέχει πληροφορίες, καθώς και να κρατάει την υπόθεση στην επικαιρότητα, ώστε οι δράστες να μην μπορέσουν να διαθέσουν τα αντικείμενα.
