Ενα απλό ατύχημα
ΔΡΑΜΑ (2025), 102΄
Σκηνοθεσία: Τζαφάρ Παναχί
Ερμηνείες: Βαχίντ Μομπασερί, Μαριάμ Αφσαρί
Χρυσός Φοίνικας στο φετινό Φεστιβάλ Καννών για τον Τζαφάρ Παναχί, ο οποίος πλέον συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ελάχιστους κινηματογραφιστές που έχουν επιτύχει την τριπλή νίκη: σε Κάννες, Βενετία και Βερολίνο. Ο Ιρανός δημιουργός, που έχει στο παρελθόν διωχθεί και φυλακιστεί για την κριτική του απέναντι στο θεοκρατικό καθεστώς της χώρας του, περιγράφει εδώ βασικά αυτή την εμπειρία μέσα από μια αρκετά απλή ιστορία. Επειτα από ένα ατύχημα με αυτοκίνητο, ένας άνδρας είναι σχεδόν βέβαιος ότι έχει ανακαλύψει τον παλιό βασανιστή του. Με συνοπτικές διαδικασίες τον απάγει, ωστόσο οι αμφιβολίες που έχει τον οδηγούν να ζητήσει τη βοήθεια και άλλων θυμάτων του τελευταίου.
Ο Παναχί ξεκινάει να σχηματίσει ένα θρίλερ με ψυχολογικές διαστάσεις, ωστόσο σύντομα τα ηνία παίρνει η αγαπημένη του σουρεαλιστική κωμωδία, προκειμένου να ρίξει φως στο σκοτάδι όσων κατά τα άλλα περιγράφονται. Δραματικές σκηνές βασανισμού, σαδιστικών μεθόδων και πλήρους περιφρόνησης για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν περνούν ποτέ μπροστά από τον φακό, όμως περιγράφονται λεπτομερειακά από τους πρωταγωνιστές, σε μερικές ανατριχιαστικές στιγμές του φιλμ. Από την άλλη, σε αυτές παρεμβάλλονται άλλες γνήσια αστείες, ακριβώς όπως η ζωή έχει τον τρόπο της να γίνεται κωμική όταν δεν το περιμένεις.
Διλήμματα
Από εκεί και έπειτα έρχονται τα διλήμματα, οι ευθείες αναφορές στον Σάμιουελ Μπέκετ και η… ψυχανάλυση. Πώς λειτουργεί κανείς όταν βρεθεί μπροστά στον βασανιστή του; Επικρατεί το ένστικτο ή η λογική; Και ποιο το όφελος να δείξει κανείς ανωτερότητα; Ο Παναχί, που έχει ιδία πείρα, δίνει αναπόφευκτα συναισθηματικές απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα – θα ήταν αδύνατο άλλωστε να γίνει ψυχρός μελετητής μιας τέτοιας κατάστασης. Αντιθέτως καλεί τον θεατή να αναλογιστεί μαζί του, παρουσιάζοντας διαφορετικούς χαρακτήρες και οπτικές, έτσι ώστε ο καθένας να βρει σημείο ταύτισης. Για τον εαυτό του πάντως κρατάει το φινάλε, εκεί όπου το ανθρωπιστικό πνεύμα βγαίνει στην επιφάνεια, σαν λυτρωτική δύναμη ελπίδας απέναντι σε κάθε είδους σκοταδισμό.
Σε γενικές γραμμές το φιλμ του Παναχί έχει τις αρετές των προηγούμενων έργων του: εκφραστική απλότητα, χιούμορ, εύστοχο σχολιασμό, καλές ερμηνείες. Κατά τη γνώμη μας δεν φτάνει την πολυεπίπεδη, ιδιοφυή σύλληψη – αφήγηση του προηγούμενου «Αρκούδες δεν υπάρχουν», ωστόσο παραμένει ολοζώντανο, αυθεντικό σινεμά με (πολύ καλό) λόγο ύπαρξης και επείγοντα χαρακτήρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ταινία αποτελεί την επίσημη πρόταση της Γαλλίας για τα προσεχή βραβεία Οσκαρ.
