ΣΗΦΗΣ ΜΠΟΥΖΑΚΗΣ
«Πανεπιστήμιο Πατρών 1964-2024. 60 Χρόνια μετά. Προϊστορία – Ιδρυση – Ανάπτυξη – Προοπτική»
εκδ. Πανεπιστημίου Πατρών,
3η έκδοση 2024, σελ. 430
Ο Σήφης Μπουζάκης, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών, κορυφαίος ερευνητής της Ιστορίας της Εκπαίδευσης και της Συγκριτικής Παιδαγωγικής, αφιέρωσε πολύτιμο χρόνο για την εκπόνηση ενός δυσκολότατου από τη φύση του έργου με τίτλο: «Πανεπιστήμιο Πατρών 1964-2024. 60 Χρόνια μετά. Προϊστορία – Ιδρυση – Ανάπτυξη – Προοπτική», 3η έκδοση 2024: Εκδόσεις του Πανεπιστημίου Πατρών. Πρόκειται για έναν τόμο 430 σελίδων με προσεκτικά επιλεγμένο φωτογραφικό υλικό. Ο συγγραφέας αποκαλεί εύστοχα το πόνημά του «Λεύκωμα Πανεπιστημίου Πατρών». Στα κλασικά χρόνια η λέξη λεύκωμα δήλωνε τη γύψινη πινακίδα που χρησιμοποιούσαν οι Αθηναίοι ως δημόσιο αρχείο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση προβάλλεται ο δημόσιος χαρακτήρας του πανεπιστημίου με περιγραφές και μαρτυρίες οι οποίες είναι πολύτιμες για τη βελτίωση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και έρευνας, όπως και για τον ιστορικό του μέλλοντος.
Η πόλη
Η πολυάνθρωπη πόλη των Πατρών έχει πανάρχαια ιστορία, καθώς προήλθε από συνενώσεις οικισμών (πάτρα σημαίνει «πατρίδα» και «γενιά»), όπως δηλώνει ο πληθυντικός Πάτραι, προνόμιο που έχουν ελάχιστες πόλεις, όπως Αθήναι, Μυκήναι. Ο συγγραφέας αφιερώνει συνειδητά το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου στην Πάτρα και στους πολιτιστικούς θησαυρούς της, με έμφαση στον πολιούχο Αγιο Ανδρέα, στις παραγνωρισμένες αρχαιότητες και στο πρόσφατο τοπόσημό της, στη γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου. Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας θέλει να δηλώσει ότι το πανεπιστήμιο δεν πρέπει να είναι αποκομμένο από την κοινωνία, την ιστορία της πόλης και τον πολιτισμό της ευρύτερης περιοχής.
Η πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην Ελλάδα έχει απασχολήσει τον Μπουζάκη σε ένα σπουδαίο δίτομο έργο (1836-1925, 1926-2005, Αθήνα 2006: Εκδόσεις Gutenberg), γνωρίζει, επομένως, σε βάθος τα προβλήματά της, όπως και τα λάθη και τις αστοχίες του ελληνικού πανεπιστημίου το οποίο υπηρέτησε μια ολόκληρη ζωή. Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι το ουσιαστικό πανεπιστήμιον είναι δημιούργημα του Αδαμάντιου Κοραή, ο οποίος μετέφρασε έτσι το 1810 το γαλλικό université, νεολογισμός του 1806 με τη σημασία του σύγχρονου πανεπιστημίου. Ο φωτισμός του Εθνους, ζωτικής σημασίας αναγεννησιακός στόχος, φόβιζε συντηρητικούς κύκλους οι οποίοι το αποκαλούσαν περιπαικτικά «πανεπιζήμιον» καθώς δεν μπορούσαν να συνειδητοποιήσουν ότι τα ορμητικά νιάτα φέρνουν τις αναγκαίες κοινωνικές ανατροπές και όχι τα γερασμένα μυαλά. Ο συγγραφέας παρουσιάζει την οργάνωση και διοίκηση του πανεπιστημίου από τα πρώτα του βήματα έως σήμερα. Αναφέρεται στην περίοδο της δικτατορίας με τα μελανότερα χρώματα, φέρνοντας παράλληλα στην επιφάνεια νέα στοιχεία για το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα. Η ακαδημαϊκή ανάπτυξη κατά σχολές και τμήματα, οι κτιριακές υποδομές και οι κεντρικές μονάδες (βιβλιοθήκη, συνεδριακό και πολιτιστικό κέντρο, πανεπιστημιακό νοσοκομείο, πειραματικά σχολεία, μουσεία, ερευνητικά ινστιτούτα) αναδεικνύονται με υποδειγματικό τρόπο. Διαφωτιστικό είναι το παράρτημα της 3ης έκδοσης με τις διακρίσεις και τις διεθνείς κατατάξεις του σπουδαίου αυτού πανεπιστημίου, το οποίο διαθέτει (στοιχεία του 2022) 4 πανεπιστημιουπόλεις, 7 σχολές, 31 τμήματα, 713 μέλη ΔΕΠ, 654 μέλη επιστημονικού και διοικητικού προσωπικού, 36 προπτυχιακά προγράμματα με 50.000 φοιτητές, 57 μεταπτυχιακά προγράμματα με 1.990 φοιτητές, 30 διδακτορικά προγράμματα με 2.186 υποψήφιους διδάκτορες, 180 εργαστήρια, 17 κλινικές και 4 μουσεία.
Μαρτυρίες
Σε ειδικά ένθετα καταγράφονται πολύτιμες μαρτυρίες πρυτάνεων και καθηγητών του ιδρύματος. Ο πρώην πρύτανης, καθηγητής της Ιατρικής, Γεώργιος Παναγιωτάκης τονίζει με αφοπλιστική ειλικρίνεια (σ. 214): «Δεν καταφέραμε να ασχοληθούμε με πιο συστηματικό τρόπο με τη λεγόμενη “καθημερινότητα” του ιδρύματος. Ενδεικτικά αναφέρω ζητήματα παρουσίας και υποχρεώσεων μελών ΔΕΠ, αναβάθμιση εκπαιδευτικής διαδικασίας, περαιτέρω εξωστρέφεια, προσέλκυση χορηγών και υποστήριξη της αριστείας». Παραφράζοντας τον Μακρυγιάννη θα έλεγα ότι ελπίδα βελτίωσης υπάρχει όταν έχουμε το θάρρος να ομολογήσουμε τα λάθη και τις αστοχίες μας.
Ο συγγραφέας παρουσιάζει την οργάνωση, την ακαδημαϊκή ανάπτυξη κατά σχολές και τμήματα, τις διακρίσεις και τις διεθνείς κατατάξεις του ιδρύματος.
Ο Σήφης Μπουζάκης παρουσιάζει με άψογη τεκμηρίωση, δομή και οργάνωση αντικειμενικώς εξακριβώσιμα στοιχεία. Οποιος έχει την υπομονή να αποκωδικοποιήσει τα μηνύματα που υπάρχουν πίσω από τις γραμμές, θα ανακαλύψει ακριβή ακτινογραφία όλων των πανεπιστημίων της χώρας, τα οποία από το ένα μέρος έχουν επιτύχει αξιοθαύμαστους επιστημονικούς και ερευνητικούς άθλους σε διεθνές επίπεδο, και από το άλλο δεν έχουν καταφέρει να απαλλαγούν από ορισμένες παθογένειες και αγκυλώσεις του παρελθόντος που δεν τα αφήνουν να επιχειρήσουν τα μεγάλα ανοίγματα που απαιτούν οι προκλήσεις των καιρών.
*Ο κ. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης είναι τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας του ΕΚΠΑ.
