Τότε, το 2002, η Κλαούντια Καρντινάλε, που πρόσφατα έφυγε από τη ζωή, ήταν 65 χρόνων και τιμώμενο πρόσωπο στο «Φεστιβάλ των δύο κόσμων», στο Σπολέτο της Ιταλίας. Το αφιέρωμα περιελάμβανε μια μικρή ρετροσπεκτίβα 16 ταινιών της, από το σύνολο των 150, περίπου, που είχε γυρίσει. O συνθέτης Τζιανκάρλο Μενότι, από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της ιταλικής όπερας του 20ού αιώνα, δημιουργός και ψυχή του φεστιβάλ, τη συνόδευε παντού. Ηταν 91.
Λεπτοκαμωμένη, γεμάτη ενέργεια, κινείτο με εφηβική, σχεδόν, χάρη διατηρώντας το πρόσωπο μιας ώριμης, ωραίας γυναίκας. Τη συναντήσαμε για λίγη ώρα, στο Παλάτσο Καμπέλο, αμέσως μετά τη συνέντευξη Τύπου, με αφορμή τη ρετροσπεκτίβα στο έργο της. Η συνάντηση προέκυψε αυθόρμητα χωρίς τις διαμεσολαβήσεις κινηματογραφικών εταιρειών, στούντιο κ.ο.κ. Πρόθυμη, μάλιστα, πόζαρε για μια φωτογραφία. Θυμάμαι ότι ετοιμαζόμουν να τη φωτογραφίσω ολόσωμη, σε όρθιο κάδρο, και με διόρθωσε, κάπως αυστηρά αλλά χαμογελαστά… Το αποτέλεσμα, πολύ μέτριο, έχει την οικειότητα και την αμεσότητα της στιγμής.
Πώς βρεθήκαμε αντικριστά με την Καρντινάλε; Λόγω Διονύση Φωτόπουλου. O Μενότι, εκείνη τη χρονιά, προσκάλεσε τον Ελληνα σκηνογράφο, οργανώνοντας μια εντυπωσιακή, μεγάλη αναδρομική έκθεση με μακέτες από σκηνικά, κοστούμια και σκίτσα του. H εναρκτήρια παράσταση όπερας, στο ίδιο φεστιβάλ, με τον «Μάκβεθ» του Βέρντι, έφερε επίσης την υπογραφή ενός Ελληνα σκηνοθέτη, του Θωμά Μοσχόπουλου, με σκηνικά και κοστούμια του Δ. Φωτόπουλου και φωτισμούς του Λ. Παυλόπουλου.
Απροετοίμαστη για το συναπάντημα με την Κλαούντια Καρντινάλε ξεκίνησα από τα τετριμμένα: «Τι αναμνήσεις κρατάτε από τον Βισκόντι;». Περιγράφοντας, εκτενώς, τη μοναδικότητά του («απόλυτος δημιουργός, με μεγάλη παιδεία. Μελετούσε σε βάθος κάθε ατάκα με τους ηθοποιούς του και την ανέλυε επί ώρα»), κατέληξε: «…Δεν αντέχω τους επιφανειακούς σκηνοθέτες. Θέλω το αποτέλεσμα να στηρίζεται σε μελέτη, να ασχολείται ο σκηνοθέτης με τον ηθοποιό, να αποσπά ό,τι καλύτερο από αυτόν». Εκτός από τον Βισκόντι μνημόνευσε τον Κιούμπρικ και τον Αντονιόνι. «Σκηνοθέτες που ζητούσαν το “αδύνατο” από τον ηθοποιό. Και επιμένω, αυτό μου αρέσει. Ενα καλό γύρισμα, μια θαυμάσια λήψη δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. O σκηνοθέτης πρέπει να “διεισδύει” στον ηθοποιό».
Παραθέτω τον διάλογο όπως κύλησε, στη συνέχεια. Αβίαστα:
– Πιστεύετε ότι ο ηθοποιός λειτουργεί ως καθρέφτης των συναισθημάτων των άλλων;
– Σήμερα ο κινηματογράφος είναι πολύ λιγότερο από αυτό. Στο παρελθόν μάς έκανε να ονειρευόμαστε. Βασιζόταν κυρίως στη γραφή (στο σενάριο) και στον σκηνοθέτη. Βλέπαμε μια ταινία και είχαμε την επιθυμία να τη συζητήσουμε, να τη σκεφτούμε. Σήμερα, όλο και λιγότερα πράγματα παίρνουμε μαζί μας βγαίνοντας από μια αίθουσα.
– Σας κάνω αυτήν την ερώτηση γιατί σκέφτομαι ότι το συναίσθημα που μεταδίδουν σήμερα περισσότερο οι ηθοποιοί είναι αγωνία και οι γυναίκες ηρωίδες μια αυξανόμενη νεύρωση.
– Ναι, γιατί αντανακλούν τις κοινωνικές συνθήκες. Ζούμε διαρκώς μέσα στην αγωνία. Είναι όμως σημαντικό για τον ηθοποιό να είναι ευαίσθητος δέκτης και πομπός των καταστάσεων που βιώνει. Οποιες και αν είναι οι συνθήκες, πάντως, μέσα στις οποίες ζούμε, ένα είναι σίγουρο: Πρέπει να δίνουμε διαρκώς την προσωπική μας μάχη, να μην εγκαταλείπουμε. Οποιος εγκαταλείπει περιθωριοποιείται. H μόνη επιλογή που έχουμε είναι να αντιμετωπίζουμε τη ζωή κατά πρόσωπο. Εγώ, τουλάχιστον, αυτό προσπαθώ…
Πρέπει να δίνουμε διαρκώς την προσωπική μας μάχη, να μην εγκαταλείπουμε. Οποιος εγκαταλείπει περιθωριοποιείται. H μόνη επιλογή που έχουμε είναι να αντιμετωπίζουμε τη ζωή κατά πρόσωπο.
– Συμμερίζεστε και την «αγωνία» των κινηματογραφικών αστέρων που προσπαθούν να σταματήσουν τα σημάδια του χρόνου στα πρόσωπά τους;
– Δεν μου αρέσουν οι αλλαγές στο πρόσωπο, γιατί είναι σαν να ζεις στο παρελθόν. Σαν να αναπνέεις μέσα από μια μάσκα. Εγώ θέλω να ζω στο παρόν με όλες τις ρυτίδες μου. Κρατιέμαι σε φόρμα τρώγοντας λίγο και κάνοντας σπορ, χωρίς να έχω την επιθυμία να αλλάξω το πρόσωπό μου. Εάν αφαιρέσω τα σημάδια του χρόνου, θα είναι σαν να καταστρέφω τις αναμνήσεις μου.
Δεν μου αρέσουν οι αλλαγές στο πρόσωπο, γιατί είναι σαν να ζεις στο παρελθόν. Θέλω να ζω στο παρόν με τις ρυτίδες μου. Εάν αφαιρέσω τα σημάδια του χρόνου, θα είναι σαν να καταστρέφω τις αναμνήσεις μου.
