Πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο ανελκύστηκαν αντικείμενα από ναυάγιο σε τόσο μεγάλο βάθος – άνω των 120 μέτρων. Εκεί όμως είχε καταλήξει ο «Βρετανικός», το «αδελφό» πλοίο του «Τιτανικού», που κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε μετατραπεί σε πλωτό νοσοκομείο και το οποίο, στις 16 Νοεμβρίου του 1916, ενώ έπλεε ανοιχτά της Κέας με κατεύθυνση τον νοσοκομειακό σταθμό της Λήμνου, προσέκρουσε σε γερμανική νάρκη και βυθίστηκε σε λιγότερο από μία ώρα – από τους 1.065 επιβαίνοντες, οι 30 έχασαν τη ζωή τους όταν δύο σωστικές λέμβοι παρασύρθηκαν από τις προπέλες του πλοίου. Το μεγάλο βάθος ήταν, βέβαια, η πιο σοβαρή πρόκληση για την ανέλκυση αντικειμένων του ναυαγίου, η οποία πραγματοποιήθηκε το διάστημα 6-13 Μαΐου, στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος εγκεκριμένου από το υπουργείο Πολιτισμού. «Οποιαδήποτε κατάδυση στα 120 μέτρα χρειάζεται ιδιαίτερες τεχνικές γνώσεις», λέει στην «Κ» ο Δημήτρης Κουρκουμέλης, προϊστάμενος της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, η οποία είχε τη συνολική εποπτεία των εργασιών. «Επιπλέον, η ανέλκυση», συνεχίζει, «χρειάζεται μεγάλη προσοχή και ικανότητες, ώστε τα αντικείμενα να ανελκυστούν σωστά και ανέπαφα».
Το εγχείρημα ανέλαβε 11μελής καταδυτική ομάδα, οργανωμένη από τον Βρετανό ερασιτέχνη ιστορικό Σάιμον Μιλς, που στα μέσα της δεκαετίας του 1990 αγόρασε τα δικαιώματα του ναυαγίου του «Βρετανικού» (το είχε εντοπίσει το 1975 ο ωκεανογράφος Ζακ Ιβ Κουστό) και έκτοτε συνέβαλε στην έρευνά του με καταδυτικές αποστολές, συγγραφή βιβλίων και την ίδρυση του Brittanic Foundation. Η καταδυτική ομάδα χρησιμοποίησε «σάκους αέρα» (lift bags), μια μέθοδο κατάλληλη για την ανέλκυση μεγάλων φορτίων. Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, από τα αντικείμενα που ήρθαν στην επιφάνεια, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν η καμπάνα παρατήρησης του πλοίου, ο αριστερός φανός σήμανσης, φορητός εξοπλισμός της πρώτης και της δεύτερης θέσης, κεραμικά πλακίδια από τη διακόσμηση του τουρκικού λουτρού, καθώς και ένα ζευγάρι κιάλια. «Τα κιάλια πιθανόν να μην ανήκαν στο πλοίο, αλλά σε κάποιον από τους τραυματίες στρατιωτικούς που μετέφερε», εκτιμά ο κ. Κουρκουμέλης. «Το να ανελκύονται αντικείμενα από ένα ναυάγιο», συμπληρώνει, «είναι συγκλονιστικό. Οταν μιλάμε για ναυάγια, μιλάμε για ατυχήματα, για καταστάσεις που δεν είναι οι συνήθεις. Δημιουργείται λοιπόν ένα ιδιαίτερο αίσθημα, μια έντονη φόρτιση. Το πλοίο αυτό ζούσε κάποτε, επέβαιναν άνθρωποι. Και ξαφνικά, όλα τα αντικείμενα βρέθηκαν στον βυθό».
Ορισμένα δεν κατέστη δυνατό να ανελκυστούν, λόγω της θέσης και της κατάστασης διατήρησής τους. Για παράδειγμα, ο ασύρματος του πλοίου: «Από τη θέση του στο ναυάγιο και από τα υλικά του, κρίθηκε επισφαλής η ανέλκυση με σάκους αέρα. Πρέπει να βρεθεί άλλος τρόπος», σημειώνει ο κ. Κουρκουμέλης και εξηγεί ότι σε ένα ναυάγιο με κλίση, η παραμικρή μετακίνηση μπορεί να δημιουργήσει μεγάλο πρόβλημα, εξ ου και οι αποφάσεις λαμβάνονται από δύτες και αρχαιολόγους. «Ευελπιστούμε ότι θα γίνει και άλλη προσπάθεια ανέλκυσης», συνεχίζει, υπογραμμίζοντας τη δυσκολία, αλλά και το μεγάλο κόστος τέτοιων εγχειρημάτων. Τα αντικείμενα θα εμπλουτίσουν τη μόνιμη έκθεση του υπό κατασκευήν Εθνικού Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων, στον Πειραιά, στην ενότητα για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου το ναυάγιο του «Βρετανικού» θα κατέχει εξέχουσα θέση.
