Στη μικρή και ουσιαστικά ακατοίκητη νησιωτική επικράτειά της, η ανθρώπινη παρουσία υπήρξε κάποτε έντονη. Σύμφωνα μάλιστα με τις έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί υπό τη διεύθυνση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων (στο πλαίσιο του προγράμματος «Ερευνα Κυκλαδικών Νησίδων» – ΕΚΥΝΗ και σε συνεργασία με το Νορβηγικό Ινστιτούτο), το μέρος είχε ζωή κυρίως στην προϊστορική περίοδο, αλλά και σχεδόν σε όλες όσες ακολούθησαν. Για αυτούς τους λόγους και προκειμένου να προστατευτούν οι αρχαιότητες που έχουν εντοπιστεί, η νήσος Πολύαιγος, ανατολικά της Κιμώλου, κηρύχθηκε χθες ομόφωνα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ως αρχαιολογικός χώρος. Καθώς μάλιστα είναι ήδη χαρακτηρισμένη ως τόπος ιδιαίτερου κάλλους και ενταγμένη στο δίκτυο Natura, το καθεστώς προστασίας της, με τη νέα εξέλιξη, ενισχύεται.
Οι πληροφορίες κάνουν λόγο για ένα νησί που κατοικήθηκε κυρίως στο δυτικό, ομαλότερο κομμάτι του, αν και κάποιοι λίγοι οικισμοί υπήρξαν και στο κεντρικό τμήμα, κατά την τελευταία φάση της υστεροκυκλαδικής περιόδου. Σημαντικές ποσότητες προϊστορικής κεραμικής και λίθινα εργαλεία εντοπίστηκαν σε τοποθεσίες όπως η Βρωμολίμνη και το Ξαπλοβούνι, στο οποίο βρέθηκαν και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, επίσης υστεροκυκλαδικά. Κυρίως όμως είναι η θέση Μπενάρδου, κοντά στο Πάνω Μερσίνι, στα δυτικά του νησιού, όπου εντοπίστηκαν τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα: τα κατάλοιπα ενός μεγάλου προϊστορικού οικισμού χτισμένου σε πλαγιά, ο οποίος περιλαμβάνει διάφορες κατασκευές, ποικίλου μεγέθους και αριθμού δωματίων, καθώς και τοίχους, αναλήμματα κ.ά. Με δεδομένο το προϊστορικό οικιστικό κέντρο της Φυλακωπής, στην κοντινή Μήλο, ο οικισμός της Πολυαίγου πιθανόν να δώσει στο μέλλον σημαντικές πληροφορίες για τις δραστηριότητές του και για το προϊστορικό Αιγαίο γενικότερα.
Στη χθεσινή συνεδρίασή του, το ΚΑΣ ενέκρινε ομόφωνα και την κήρυξη της θαλάσσιας περιοχής του όρμου Συκιάς, στα νοτιοανατολικά της Πολυαίγου, ως ενάλιου αρχαιολογικού χώρου. Σύμφωνα με πηγές της «Κ», στην περιοχή έχει εντοπιστεί ένα ναυάγιο των ύστερων κλασικών χρόνων, εδώ και καιρό. Οι δύο διαφορετικές κηρύξεις σημαίνουν ότι το καθεστώς προστασίας του νησιού θωρακίζεται, χωρίς να αλλάζει: επιτρέπονται μόνο εργασίες συντήρησης υφιστάμενων κτισμάτων.
Γιατί όμως παρατηρείται τώρα στην Πολύαιγο αυτού του είδους η κινητικότητα; Οπως μαθαίνουμε, μάλιστα, το ΚΑΣ ενδέχεται στο κοντινό μέλλον να κληθεί να γνωμοδοτήσει και για την κήρυξη της Πολυαίγου σε αδόμητη «ζώνη Α».
Η «Κ» ανέδειξε πρόσφατα (2/9/2025) τις καταγγελίες της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος (ΕΛΛΕΤ), οι οποίες έκαναν λόγο για ορισμένες κινήσεις που «δείχνουν» ότι δρομολογείται κάποιου είδους οικοδομική δραστηριότητα στην Πολύαιγο, σε παραθαλάσσια έκταση με ακίνητο. Το νησί χαρακτηρίζεται από ένα ιδιόμορφο ιδιοκτησιακό καθεστώς, με 17.374 στρέμματα να ανήκουν στο Κληροδότημα Ιωάννου Σταύρου Λογοθέτη και με τα υπόλοιπα 329 να ανήκουν σε άλλους ιδιώτες. Η έκταση για την οποία η ΕΛΛΕΤ έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου ανήκει στην «Κονσολίνα Α.Ε.», της οποίας ο πρόεδρος, Γεράσιμος Λιβιέρ Πανταζάτος, είναι και διευθύνων σύμβουλος της Aria Hotels. Η μόνη δραστηριότητα στην επίμαχη έκταση, είχε δηλώσει μεταξύ άλλων ο κ. Πανταζάτος στην «Κ», αφορά αναστηλωτικές εργασίες σε υφιστάμενη οικία, «με αποκλειστικό σκοπό τη χρήση της ως ιδιωτικής κατοικίας και επ’ ουδενί για τουριστική εκμετάλλευση».
