«Το σινεμά δεν είναι απλώς εικόνες σε μια οθόνη. Είναι μνήμη, είναι χώρος, είναι κοινωνία», σημειώνει η Ελευθερία Θανούλη, καθηγήτρια του Τμήματος Κινηματογράφου του ΑΠΘ και διευθύντρια του Εργαστηρίου Μελέτης Ελληνικού Κινηματογράφου και Τηλεόρασης (ΕΜΕΚΤ). Με αυτή τη φράση συνοψίζει το πνεύμα ενός φιλόδοξου ερευνητικού προγράμματος που επιχειρεί να χαρτογραφήσει τις κινηματογραφικές αίθουσες της Θεσσαλονίκης από το 1945 έως το 2000.
Πρόκειται για την ιστοσελίδα thessalonikicinemas.gr, συλλογική δουλειά διδακτικού προσωπικού και φοιτητών του τμήματος Κινηματογράφου αλλά και άλλων τμημάτων του ΑΠΘ. Οπως λέει στην «Κ» η συντονίστρια του έργου κ. Θανούλη, το εγχείρημα έχει διττό στόχο: αφενός την ακαδημαϊκή τεκμηρίωση και μελέτη της τοπογραφίας του σινεμά στην πόλη, αφετέρου τη δημόσια πρόσβαση στο υλικό μέσω μιας ιστοσελίδας προσβάσιμης από όλους, που ανακαλεί μνήμες και ενεργοποιεί τη συλλογική νοσταλγία. Επίσης έχουν αρχίσει ήδη να συγκεντρώνονται συνεντεύξεις με παλαιούς αιθουσάρχες που βρίσκονται εν ζωή, ενώ στο μέλλον προβλέπεται η δημιουργία ντοκιμαντέρ με θέμα την ιστορία των κινηματογράφων της πόλης.
Μιλώντας με την κ. Θανούλη διαπιστώνουμε ότι η Θεσσαλονίκη υπήρξε στο παρελθόν μια πόλη με έντονη κινηματογραφική κουλτούρα. Οπως τονίζει η ίδια, «η Θεσσαλονίκη δεν ήταν απλώς μια πόλη με σινεμά. Ηταν μια πόλη που διαμορφώθηκε μέσα από το σινεμά».
Η άνθηση της Εβδομης Τέχνης υπήρξε εντυπωσιακή από τη δεκαετία του 1950 έως τα τέλη του 1960. Το 1968 ήταν μια χρονιά που καταγράφηκε ρεκόρ κινηματογραφικής παραγωγής στη χώρα με 117 ταινίες και κόπηκαν 137 εκατ. εισιτήρια. «Ο κινηματογράφος ήταν το κυρίαρχο μέσο λαϊκής ψυχαγωγίας επί δύο δεκαετίες και στη Θεσσαλονίκη ξεφύτρωναν αίθουσες σε κάθε γειτονιά», εξηγεί η κ. Θανούλη.
Οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί: Μεταξύ 1945-1950 στη Θεσσαλονίκη υπήρχαν 36 κινηματογράφοι, οι οποίοι κατά την επόμενη δεκαετία έγιναν 61. Ο αριθμός αυτός υπερδιπλασιάστηκε μεταξύ 1960 και 1980 (162 αίθουσες). Η λεωφόρος Εγνατίας και η περιοχή του Βαρδάρη λειτουργούσαν ως νοητό όριο ανάμεσα στις αίθουσες α΄ προβολής και τις συνοικιακές, β΄ προβολής.
Οι πολυάριθμοι θερινοί ήταν επίσης χαρακτηριστικό της εποχής. «Σε μια ενδεικτική στιγμή, η πόλη διέθετε έξι θερινούς κινηματογράφους μόνο γύρω από την πλατεία Αριστοτέλους», αναφέρει η κ. Θανούλη.
Ωστόσο, από τη δεκαετία του 1980 και εξής η τηλεόραση και οι οικονομικές-κοινωνικές εξελίξεις, όπως η έντονη ανοικοδόμηση, οδήγησαν στη σταδιακή υποχώρηση των κινηματογράφων. Οι συνοικιακές αίθουσες έκλεισαν πρώτες, ενώ διατηρήθηκαν κυρίως οι κεντρικές.
Το σινεμά απέκτησε πιο αστικό και καλλιτεχνικό προφίλ, με σινεφίλ κοινό, αλλά μειωμένα εισιτήρια. Μεταξύ 1980-1990 στη Θεσσαλονίκη υπήρχαν 97 κινηματογράφοι και τελικά έμειναν 46 μέχρι το 2000.
Drive-in
Χρυσή περίοδο γνώρισαν και τα drive-in της πόλης από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 έως το τέλος της δεκαετίας του 1980. Μια εμπειρία που ήρθε από την Αμερική, έδωσε άλλη διάσταση στην κινηματογραφική απόλαυση καθώς οι θεατές παρακολουθούσαν τις ταινίες σε μεγάλες οθόνες μέσα από το αυτοκίνητό τους. Στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης λειτούργησαν 12 drive-in σε ανοιχτούς χώρους προς το αεροδρόμιο, την Περαία και την εθνική οδό Θεσσαλονίκης – Καβάλας. Το τελευταίο έκλεισε το 1990, σηματοδοτώντας και σε αυτό το πεδίο το τέλος μιας εποχής.
Το ερευνητικό πρόγραμμα του ΕΜΕΚΤ έρχεται να καλύψει ένα κενό στη βιβλιογραφία της κινηματογραφικής ιστορίας. Το υλικό που κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο είναι συχνά ατεκμηρίωτο και βασισμένο σε προφορικές, αλλά όχι εμπεριστατωμένες αναμνήσεις. Η συστηματική χαρτογράφηση των αιθουσών, η διασταύρωση των δεδομένων και η δημιουργία μιας βάσης πληροφοριών φιλοδοξούν να αποτελέσουν θεμέλιο για μελλοντικές μελέτες και παρεμβάσεις.
