Μία μπλούζα γυναικεία, σαγιονάρες, ένα σαπούνι απολέπισης σώματος, ένας πολυκόφτης, ένα μανικιούρ, ένα ημιμόνιμο μανικιούρ, πέντε κιλά γίδα, ένα σετ χιονοκουβέρτα Ι.Χ., πέντε κιλά λάδι, ένα κιλό κριτσίνια και ένα κιλό παξιμάδια, ένα γυναικείο χτένισμα, ένα ανατομικό κολάρο για το λαιμό, ένα αλκοτέστ. Συνολικά 104 δώρα είχε ο κατάλογος με όσα μπορούσε να κερδίσει κάποιος με ένα λαχνό σε αυγουστιάτικο πανηγύρι στην Πελοπόννησο.
Κάποιοι μπορεί να παραξενευτούν, να μειδιάσουν με τα δώρα. Συνήθως οι λαχειοφόροι αγορές προσφέρουν «γκλαμουράτα» δώρα: ακτοπλοϊκά και αεροπορικά εισιτήρια, διαμονή σε αστεράτα ξενοδοχεία, προσφορές. Και πάντως, δύσκολο να βρεις δώρο πέντε κιλά γίδα ή ένα αλκοτέστ.
Και όμως, όπως μου εξήγησε ο Μανώλης Βαρβούνης, καθηγητής Λαογραφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, αυτή η λαχειοφόρος μοιάζει με την παραδοσιακή εμποροπανήγυρη που οργανωνόταν στα χωριά πριν από τις δεκαετίες του ’40 και του ’50. Τότε, οι άνθρωποι της υπαίθρου πουλούσαν ζώα, σπόρους, γεωργικά εργαλεία και, γενικά, χρηστικά αντικείμενα για την αγροτική και κτηνοτροφική ζωή.
Ως μέσο έκφρασης του λαϊκού πολιτισμού, τα πανηγύρια συνδύαζαν το θρησκευτικό στοιχείο με την κοινωνική συνοχή και τη διασκέδαση. Οι πρωτευουσιάνοι γύριζαν πίσω για να συναντήσουν τους παππούδες και το γλέντι του πανηγυριού ήταν μια μάζωξη συνάντησης με τους χωριανούς – μια επιστροφή στις ρίζες.
Τα πανηγύρια, βέβαια, εξελισσόμενα, ακολουθούν τους κανόνες της κάθε εποχής, την «τυπολογία των νέων εθιμικών μορφών», όπως λέει ο Βαρβούνης. Για παράδειγμα, κάποτε είχαν μια θρησκευτική αφετηρία και οργανώνονταν από την τοπική ενορία ή την κοινότητα.
Τα πανηγύρια κάποτε είχαν μια θρησκευτική αφετηρία και οργανώνονταν από την τοπική ενορία. Τώρα οι διοργανωτές είναι αθλητικοί σύλλογοι, σωματεία, ακόμη και ομάδες ιδιωτών.
Τώρα οι διοργανωτές των πανηγυριών είναι αθλητικοί, σύλλογοι, σωματεία, ακόμη και ομάδες ιδιωτών, που επιδιώκουν έσοδα για να χρηματοδοτήσουν το ταμείο τους.
Τώρα το πανηγύρι μοιάζει με κλάμπινγκ· το πάλκο ορχήστρα με τα κλαρίνα και τους λαϊκούς τραγουδιστές έχει δώσει χώρο στα decks των dj.
Το εισιτήριο εισόδου τώρα μπορεί να φτάσει στα 20 ευρώ, η βότκα και το τζιν «ρέουν» δίπλα στην μπίρα και στο τσίπουρο, drones καταγράφουν τα δρώμενα και οι influencers καιροφυλαχτούν για ένα καλό στόρι που θα εντυπωσιάσει το κοινό τους. Μιλάμε για μια γενιά που ξεφαντώνει σε real time με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το πανηγύρι, το νέο trend της γενιάς Ζ.
Πρόκειται για μια «τυπολογία των νέων εθιμικών μορφών», όπως το θέτει επιστημονικά ο Μανώλης Βαρβούνης, τονίζοντας πως η λαογραφία δεν αξιολογεί την εξέλιξη των εθίμων και των κοινωνικών συμπεριφορών. Μένει επιστημονικά ψυχρή, αναφωνώντας: Ο tempora, o mores!
