PIER VITTORIO TONDELLI
Χωριστά δωμάτια
μτφρ.: Δέσποινα Γιαννοπούλου
εκδ. Πόλις, 2025, σελ. 248
Από τη δεκαετία του ’80 έως τα μέσα της δεκαετίας του ’90, η γκέι κοινότητα ζούσε με τη διαρκή απειλή του AIDS να πλανάται πάνω από αυτήν. Δεν έκανε διακρίσεις, τα θύματα της νόσου μπορούσαν να είναι επώνυμοι και ανώνυμοι, ευκατάστατοι και φτωχοί, νέοι και ηλικιωμένοι. Το βάρος που έφερε αυτή η συνθήκη αποτυπώνεται με χειρουργική ακρίβεια στο μυθιστόρημα του Πιερ Βιτόριο Τοντέλι «Χωριστά δωμάτια». Χωρίς να κατονομάζεται η αιτία θανάτου του Τόμας, ενός 25χρονου πιανίστα από το Μόναχο, το αίσθημα του ζόφου και της μοναξιάς που κατακλύζει τον σύντροφό του Λέο, έναν 30χρονο συγγραφέα από την Ιταλία, έρχεται να αναπαραστήσει τη διήγηση του πένθους μιας ολόκληρης γενιάς. Κυρίως, όμως, αποτελεί μια τελετουργική καταγραφή της απώλειας και της διαχείρισής της.
Στην επίσκεψη που πραγματοποιεί στο νοσοκομείο για να δει τον Τόμας, ο Λέο συναντάει τον σύντροφό του περιτριγυρισμένο από την οικογένειά του στις τελευταίες του στιγμές. Τότε, «οι πατέρες, οι μητέρες, η Εκκλησία, το κράτος ξαναεπέβαλαν την κυριαρχία τους», κι από εκείνον μένει μόνο «η ασήμαντη θλίψη ενός άγνωστου, νεαρού, άνδρα». Για να αντιμετωπίσει το συναίσθημα του κενού, ο Λέο επιδίδεται σε ένα ταξίδι χωρίς σκοπό, δεν υπάρχει κάποιο μέρος που θέλει να επισκεφθεί, ούτε κάποιος που θέλει να συναντήσει. Μόνος προορισμός είναι η λήθη. Διασχίζει την Ευρώπη, η οποία βρίσκεται στο μεταιχμιακό σημείο της Ιστορίας της μετά την πτώση του κομμουνισμού, για να «δραπετεύσει από τον θάνατο».
Το ταξίδι του δεν έχει αίγλη και ανέσεις. Οι περιγραφές του Τοντέλι έχουν κάτι το σκοτεινό και το βαρύ, σε αρμονία με τα ομιχλώδη τοπία της Βόρειας Ευρώπης που συναντάει. Μένει σε φθηνά ξενοδοχεία, χωρίς ανέσεις. Στο Λονδίνο περιπλανιέται σε λερά διαμερίσματα, με κάκιστες υποδομές και έντονες μυρωδιές, για τα οποία χρειάζεται να πληρώσει υπέρογκα ενοίκια. Καταλήγει να περνάει τις νύχτες του σε εξαθλιωμένες πανσιόν, σαν να θέλει με κάποιον τρόπο να τιμωρήσει τον εαυτό του που ζει, ενώ ο σύντροφός του αργοπεθαίνει.
Παράλληλα, όμως, επιδίδεται και σε ένα δεύτερο, εσωτερικό ταξίδι. Το παρελθόν εισβάλλει ορμητικά στην αφήγηση του παρόντος, και αναμνήσεις από την κοινή ζωή του Λέο με τον Τόμας μπλέκονται με τις μέρες του Λέο χωρίς αυτόν. Από τη συνάντησή τους στο πλήθος μιας συναυλίας στο Παρίσι και την περιπλάνησή τους στη Γερμανία έως το ταξίδι στην Ισπανία στο οποίο τσακώνονταν διαρκώς, γινόμαστε κοινωνοί της σχέσης τους. Μιας σχέσης που σφυρηλατείται μέσα από έντονες μέρες κοινού βίου και της απόστασης των εκατοντάδων χιλιομέτρων που έχει επιβάλει ο Λέο. Εκείνος ζει στην Ιταλία, ενώ ο Τόμας στη Γερμανία. Είναι μαζί, αλλά σε χωριστά δωμάτια. Ο Λέο γνώριζε ότι «το να ζουν μαζί θα σήμαινε να πιστεύουν σε μια αξία που κανένας δεν ήταν σε θέση ν’ αναγνωρίσει», αλλά κυρίως δεν ήταν έτοιμος να αποχωριστεί τη μοναξιά μέσα στην οποία είχε μεγαλώσει. Ηθελε μια σχέση εγγύτητας, αλλά με την απαιτούμενη απόσταση.
Το τελευταίο μυθιστόρημα του Τοντέλι «Χωριστά δωμάτια», που κυκλοφόρησε πριν πεθάνει το 1991 από επιπλοκές του AIDS, διανύει μια δεύτερη εκδοτική «ζωή», αφότου ανακοινώθηκε ότι θα μεταφερθεί στον κινηματογράφο.
Αυτή η απόσταση ήταν καύσιμο στη συγγραφική δραστηριότητα του Λέο, μιας και αντάλλασσαν μακροσκελή γράμματα. Τώρα όμως βρίσκεται «ματαιωμένος από την έλλειψη επιθυμίας για τις λέξεις» μέσα σε ένα σπίτι όπου κάθε αντικείμενο ταυτίζεται και με μια προκαταβολή για ένα βιβλίο, δικαιώματα για τη μετάφραση σε κάποια άλλη γλώσσα ή μια αμοιβή από ένα περιοδικό για κάποιο ταξιδιωτικό άρθρο.
Ολα τα έντυπα που αναφέρονται στις σελίδες του βιβλίου είναι περιοδικά στα οποία αρθρογραφούσε και ο ίδιος ο Τοντέλι. Τα «Χωριστά δωμάτια» είναι το τελευταίο μυθιστόρημά του που κυκλοφόρησε πριν πεθάνει το 1991, σε ηλικία 36 ετών, από επιπλοκές του AIDS. Απέκτησε καλτ φήμη τη δεκαετία του ’90, θεωρείτο το καλύτερο βιβλίο του και πλέον διανύει μια δεύτερη εκδοτική «ζωή» στα αγγλικά με νέα έκδοση, αφότου ανακοινώθηκε ότι θα μεταφερθεί στον κινηματογράφο από τον Λούκα Γκουαντανίνο.
