Πώς συνυπάρχουν τα «Μουσικά» του γλύπτη Takis, που φέτος συμπληρώνεται ένας αιώνας από τη γέννησή του, με την υψηλή ραπτική; Κοινός παρονομαστής είναι το όνομα ενός εστέτ, του διάσημου μόδιστρου Πιερ Καρντέν.
Εκφραστής της ποπ κουλτούρας στη μόδα των ’60s (έντυσε τους Beatles με τζάκετ χωρίς γιακά το 1963), πασίγνωστος για τα γεωμετρικά σχήματά του, το αβάν-γκαρντ, αντισυμβατικό στυλ του, τα διαστημικά του σχέδια και τις καινοτομίες του (unisex μόδα, παρθενική έξοδος άνδρα-μοντέλου σε πασαρέλα), ο Πιερ Καρντέν αγαπούσε τη μουσική, από την κλασική και τα έργα του Βάγκνερ στην όπερα έως τη σύγχρονη αβάν-γκαρντ και την τζαζ. Λάτρευε την τζαζ τόσο στις παλαιότερες παραδοσιακές εκφράσεις της όσο και στις απολύτως σύγχρονες κατευθύνσεις. Ηταν τέτοιο το πάθος του με τη μουσική, που το 1970 στη Γαλλία δημιούργησε τη βραχύβια δισκογραφική εταιρεία Les Disques Pierre Cardin εκδίδοντας δίσκους αγαπημένων του μουσικών. Από τα τέλη του 1971 μέχρι το 1974, η δισκογραφική εταιρεία κυκλοφορούσε μαζί με την Disc’Az.
Ενας επιχειρηματίας τέτοιας οικονομικής επιφανείας μπορούσε βέβαια να εκδίδει ό,τι του άρεσε, αδιαφορώντας για τα εισπρακτικά νούμερα. Η εταιρεία του ήταν μια όαση στη δισκογραφία, βγάζοντας δίσκους σπάνιας μουσικής ποιότητας και μοναδικής αισθητικής, η οποία χαρακτήριζε τη συνολική επιμέλεια και τα εξώφυλλα, συχνά δημιουργημένα από τον ίδιο. Εγραφε σε ένθετο δίσκου της εταιρείας του: «Κάθε δίσκος που φέρει το λογότυπο “Pierre Cardin” θα αποτελεί μια ηχογράφηση ενός καλλιτέχνη ή συνόλου που θα έχει πλήρη ελευθερία έκφρασης, χωρίς εμπορικούς περιορισμούς». Και μια χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση ήταν αυτή του δικού μας «διεθνούς» γλύπτη Takis.
Το σπανιότατο σήμερα πειραματικό ηλεκτρονικό επτάιντσο 45 στροφών «Musicales» του Takis κυκλοφόρησε σε 1.000 αριθμημένα αντίτυπα από τη Les Disques Pierre Cardin. Η έκδοση περιελάμβανε έξι συνοδευτικά ένθετα συν τον δίσκο. Τα τέσσερα δίφυλλα με κείμενα στα γαλλικά του κριτικού τέχνης Πιερ Ρεστανί, του Μίκη Θεοδωράκη και των beat συγγραφέων Αλεν Γκίνσμπεργκ και Ουίλιαμ Μπάροουζ, δύο από αυτά με ασπρόμαυρες φωτογραφίες έργων του καλλιτέχνη και ένα με αναπαραγωγή σχεδίου του, μία λιτή έγχρωμη λιθογραφία (λιθογραφία εκτυπωμένη σε ένα μόνο φύλλο χαρτιού που δεν είναι μέρος ενός μεγαλύτερου συνόλου – βιβλίου ή περιοδικού). Τα 100 πρώτα αντίτυπα περιλαμβάνουν επιπλέον πρωτότυπη λιθογραφία, αριθμημένη και υπογεγραμμένη.
Πρόκειται για μουσικά αποσπάσματα του μπαλέτου «Elkesis» από την ομάδα Nederlands Dans Theater σε χορογραφία του Ολλανδού χορευτή, χορογράφου και καλλιτεχνικού διευθυντή της ομάδας, Τζάαπ Φλερ, πάνω στα φωτεινά και ηχητικά αντικείμενα του Takis, που αξιοποίησαν τον ηλεκτρομαγνητισμό με κεντρικό θέμα την έλξη και την απώθηση στις διαπροσωπικές σχέσεις, στο Φεστιβάλ της Ολλανδίας (η πρεμιέρα είχε γίνει στις 3 Ιουλίου του 1973 στο Ρότερνταμ). Ο δίσκος κυκλοφόρησε στις 10 Οκτωβρίου 1974 για τα εγκαίνια της έκθεσης του Takis στο Espace Pierre Cardin, στο πλαίσιο του 3ου Φεστιβάλ Φθινοπώρου Μόδας του Παρισιού. Τη σειρά γλυπτών «Musicales» με έργα που αναπαράγουν ήχο, ο Takis την εγκαινίασε το 1965.
Ο Ιόλας
Αξίζει να αναφέρουμε ότι η έκδοση του δίσκου αυτού στην εταιρεία του Πιερ Καρντέν έγινε κατόπιν μεσολάβησης του κορυφαίου συλλέκτη έργων σύγχρονης τέχνης και γκαλερίστα Αλέξανδρου Ιόλα. Το 1974, ο Ιόλας είχε αποκτήσει παγκόσμια φήμη και έχαιρε βαθιάς εκτίμησης στους χώρους της σύγχρονης τέχνης. Εζησε στο Παρίσι όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές μητροπόλεις, καθώς και στη Νέα Υόρκη. Αντιπροσώπευε και προωθούσε τον Takis στην καριέρα του στο εξωτερικό μαζί με άλλους Ελληνες (Τσόκλη, Παύλο, Ακριθάκη, Φασιανό, Μάρα Καρέτσου, Κουνέλλη). Το 1974, χρονιά της πρώτης έκθεσης του Takis στην Ελλάδα, που διοργάνωσε ο Ιόλας (γκαλερί Ζουμπουλάκη), και χρονιά διοργάνωσης δύο ακόμη εκθέσεων του Takis (στην γκαλερί Fred Lanzenberg στις Βρυξέλλες με τα έργα του «Musicales» και στον Σύνδεσμο Τέχνης του Αννόβερου με τα «Μουσικά Δωμάτιά» του), κυκλοφορούσε και ο δίσκος του.
Ακούγοντας τον δίσκο, αντιλαμβανόμαστε τι έκανε ο Takis με τα ηχητικά και μουσικά του αντικείμενα και εισπράττουμε τη μουσική του σαν ένα διαρκώς επαναλαμβανόμενο ηχητικό μοτίβο που θυμίζει την επίμονη «επίθεση» από το πέταγμα μιας μύγας που μας πλησιάζει και απομακρύνεται. Αυτό το μοτίβο επαναλαμβάνεται στη συνολική διάρκεια των 16 λεπτών. «Κάθε φόρεμα είναι μια περιπέτεια στις ιδέες», δήλωνε στη Vogue το 1964 ο Πιερ Καρντέν. Παραφράζοντας θα λέγαμε εμείς ότι κάθε δίσκος που έβγαλε ήταν μια περιπέτεια στη μουσική.
*Στο πλαίσιο της συμπλήρωσης 100 ετών από τη γέννηση του γλύπτη Takis, διοργανώνεται η αναδρομική του έκθεση σε Αθήνα και Ανδρο από το Μουσείο Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, έως τις 2 Νοεμβρίου.
