Η επέτειος των 90 χρόνων των εκδόσεων Penguin, με το λανσάρισμα των πρώτων βιβλίων τσέπης το 1935, μας οδηγεί στην κορύφωση (ή στην απαρχή) της μοντέρνας εποχής για την αγορά του βιβλίου. Πόσο διαφορετικά ήταν τα πράγματα στον Μεσοπόλεμο σε σχέση με σήμερα, είναι μια ερώτηση που δέχεται πολλές απαντήσεις, αλλά θα ξάφνιαζε να πούμε ότι τότε, αν και το γενικό ποσοστό αλφαβητισμού παγκοσμίως ήταν χαμηλότερο, το πάθος των αναγνωστών ήταν εντονότερο.
Σε κάθε περίπτωση, τα Penguin, με το χαρακτηριστικό πορτοκαλί χρώμα στη βασική σειρά τους (και όλη τη χρωματική γκάμα, πράσινο για αστυνομικά, μπλε στη σειρά δοκιμίων Pelican κ.λπ.) αποτέλεσαν το βασικό σημείο αναφοράς για την οργάνωση της αγοράς βιβλίου παγκοσμίως. Ο ιδιοφυής αρχικός εκδότης τους, Αλεν Λέιν, έπιασε πρώτος την εξαίρετη ιδέα της υψηλής ποιότητας, της προσιτής τιμής και της μαζικής αναπαραγωγής. Αυτό αποτέλεσε τη βάση, έθεσε στάνταρ, έφτιαξε άτυπα πρωτόκολλα και υποδείγματα προς μίμηση και αποφυγή. Επίσης, η πορεία των Penguin στον 20ό αιώνα ήταν η πορεία των προσωποπαγών επιχειρήσεων προς την αφομοίωσή τους σε μεγάλους ομίλους και τη «διακριτική», κατά περίπτωση, νόθευση της ποιότητας με τίτλους αμφιβόλου ποιότητας, κυρίως μετά το 1990-2000. Ωστόσο, το brand Penguin έμεινε ανεξίτηλο και ταυτόσημο με όσα αγαπούν οι βιβλιόφιλοι διεθνώς.
Η ιδέα του βιβλίου τσέπης όπως τη λάνσαραν τα Penguin και αναπαρήχθη σταδιακά παγκοσμίως σε διάφορες εκδοχές, είχε καταγωγή στη ραγδαία αύξηση σημείων πώλησης Τύπου και περιοδικών στους σιδηροδρομικούς σταθμούς της βικτωριανής περιόδου. Γρήγορα, προστέθηκαν τα μικρού σχήματος φθηνά βιβλία (αρχικά κιτρινόμαυρα) που συνόδευαν τους ταξιδιώτες του 19ου αιώνα. Ηταν οι προάγγελοι των μεταγενέστερων βιβλίων τσέπης.
Αναπόσπαστη η σύνδεση καπιταλισμού, δικτύων, λιανεμπορίου, ελεύθερου χρόνου και τουρισμού με τη διάχυση των βιβλίων τσέπης. Οπως σε κάθε αγορά, έτσι και στο βιβλίο τσέπης υπήρχε ποιοτική διαστρωμάτωση. Τα Penguin έθεσαν έναν κανόνα, που στην Ελλάδα ακολουθήθηκε εν πολλοίς από τη σειρά «Γαλαξίας» (1957-1967, πρώτη περίοδος επί Ελένης Βλάχου), με τα διακριτικά μονοχρωματικά εξώφυλλα. Υπόδειγμα υπήρξαν πιθανώς και οι επίσης πρότυπες προπολεμικές αγγλόφωνες εκδόσεις τσέπης Tauchnitz από τη Λειψία.
Για την εξάπλωση των βιβλίων τσέπης καθοριστική ήταν η περίοδος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι περιορισμοί στο χαρτί οδήγησαν στην επιλογή φθηνού χαρτοπολτού (pulp) και στη διάχυση τίτλων φθηνών ρομάντζων και αστυνομικών β΄ διαλογής, που έφεραν το βιβλίο και στο «τελευταίο σπίτι» σύμφωνα με το διαφημιστικό πλάνο. Τα cult εξώφυλλα έγιναν σήμα κατατεθέν της περιόδου 1947-1963, ιδίως στις ΗΠΑ. Ηταν η χρυσή εποχή για όλα τα είδη σε εκδόσεις τσέπης, από Κάφκα έως γουέστερν.
Τα Penguin κράτησαν πολύ υψηλό επίπεδο και γνώρισαν αναγέννηση στις δεκαετίες του ’60 και του ’70, με διεύρυνση τίτλων, με ανάπτυξη της κλασικής σειράς και με νέα αισθητική. Στον χάρτη των βιβλίων τσέπης, η Γαλλία ανέπτυξε τη δική της φιλοσοφία με αξεπέραστες σειρές που ακόμη συνεχίζουν (πάντα αριθμημένες). Στην Ελλάδα, θα πρέπει να γραφτεί η ιστορία των εκδόσεων τσέπης. Ας μνημονεύσουμε τις πρωτοπόρους εκδόσεις Πεχλιβανίδη, το Λυχνάρι και πρωτίστως τα «Βίπερ» των εκδόσεων Πάπυρος, που όταν εκδόθηκαν το 1970 έφεραν κυριολεκτικά, όπως ήταν το σλόγκαν τους, την επανάσταση του βιβλίου στην Ελλάδα.
