Νομίζω πως η πρώτη ταινία του Βέντερς που είδα ήταν ο «Αμερικανός φίλος» σε κάποιο θερινό στου Ζωγράφου. Δεν είχα πιάσει ακριβώς την πλοκή, εμπνευσμένη από τη Χάισμιθ, αλλά όταν βγήκα στον δρόμο για να επιστρέψω σπίτι, σκεφτόμουν πως είχα δει κάτι πολύ κόκκινο. Λες κι ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα είχε καλύψει τα μάτια μου. Ηταν το πιο ωραίο κόκκινο που είχα δει έως τότε. Ηταν καλοκαίρι, είχα επιτέλους ξεμπερδέψει με το σχολείο, ήμουν ελεύθερος και περιφερόμουν μόνος στην Αθήνα. Και παρόλο που είχα περάσει στο Πολυτεχνείο, το μόνο που ήθελα ήταν να κάνω σινεμά.
Λίγους μήνες νωρίτερα, βρισκόμουν στον δερματολόγο με τη μητέρα μου. Είχε βραδιάσει, περιμέναμε στο χολ του ιατρείου με κάμποσους ασθενείς. Η αναμονή ήταν βασανιστική κι έτσι χάζευα τα περιοδικά που βρίσκονταν στο χαμηλό τραπεζάκι μπροστά από τον καναπέ που καθόμασταν. Ξεφύλλιζα ένα τεύχος του περιοδικού Time, όταν έπεσα πάνω σ’ ένα τετρασέλιδο αφιέρωμα για τον Βέντερς. Σε μια ασπρόμαυρη φωτογραφία, που απλωνόταν πανοραμικά σε δύο σελίδες, ο Βέντερς ήταν ντυμένος με γαμπριάτικο κοστούμι, κοιτούσε τις πεδιάδες του Αϊνταχο από ένα ύψωμα, με το δεξί πόδι λυγισμένο, ενώ αγκάλιαζε την τρίτη –αν δεν κάνω λάθος στο μέτρημα– γυναίκα του, ντυμένη νύφη. Εσκισα τις σελίδες μπροστά στα κουρασμένα μάτια της μάνας μου και τις έχωσα στην τσέπη του παντελονιού μου. Πριν από λίγες μέρες, κάνοντας εκκαθάριση στο αρχείο μου (το αρχείο: πεταμένα χαρτιά σε κούτες), έπεσα πάνω στις κλεμμένες σελίδες. Πού κολλάνε όλα αυτά; Επειδή, αυτήν την εβδομάδα, ο Βέντερς έγινε ογδόντα.
Εκείνη η φωτογραφία πάντως ήταν, για εμένα, καθοριστική. Εμοιαζε αληθινή και μαζί ψεύτικη, ήταν κάπως γελοία και στημένη, αλλά και μαγική, σχεδόν εθιστική, παρόλο που ήταν μια φωτογραφία γάμου, καθόλου βέβαια συνηθισμένη, αφού έμοιαζε σαν καρέ από κάποιο φιλμ του Βέντερς, παρόλο που δεν είχα δει ακόμα καμία ταινία του. Ωστόσο, για αρκετό καιρό ήταν το μοναδικό στοιχείο που είχα στα χέρια μου, σαν εισαγωγή σ’ ένα σινεμά που δεν γνώριζα αλλά φαινόταν πως θα μου ταίριαζε. Αρχές της δεκαετίας του ’90, δύσκολα έβρισκες τις ταινίες που ήθελες να δεις κι αυτό ήταν υπέροχο, επειδή κατέληγες να ονειρευτείς τις ταινίες, να τις φανταστείς ολόκληρες, λες και προβάλλονταν σε μια ιδιωτική αίθουσα στο κεφάλι σου. Μέχρι που τις έβλεπες κι απογοητευόσουν.
Περιπλάνηση
Ετσι ακριβώς την πάτησα με την «Αλίκη στις πόλεις». Είχα ονειρευτεί τόσο πολύ αυτό το φιλμ που όταν το είδα, πολύ καθυστερημένα θα έλεγα, στη ρετροσπεκτίβα του Βέντερς, στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 2006, απογοητεύτηκα. Χωρίς λόγο, για να είμαι ειλικρινής. Πλέον είναι μια από τις αγαπημένες μου ταινίες. Κι αν όχι, σίγουρα περιέχει μια από τις αγαπημένες μου σκηνές. Τη σκηνή του τζουκ μποξ. Ο Ρούντιγκερ Φόλγκερ, που υποδύεται έναν άτσαλο αλλά τρυφερό τύπο, μπαίνει σ’ ένα καφέ, παρέα με τη μικρή Αλίκη. Εχουν κουραστεί να ψάχνουν τη γιαγιά της στο Βούπερταλ. Κάθονται σ’ ένα τραπέζι στην τζαμαρία. Παραγγέλνουν. Δίπλα σ’ ένα τζουκ μποξ, ένα αγόρι γλείφει ένα παγωτό χωνάκι και σιγομουρμουρίζει το τραγούδι που ακούγεται από το μηχάνημα: «I am on the road again». Το αγόρι έχει χυθεί στην καρέκλα του. Καμιά όρεξη δεν έχει να σηκωθεί. Ζει την περιπλάνηση μέσα από τη μελωδία. Το τραγούδι των Canned Heat δεν σε σπρώχνει να περιπλανηθείς. Είναι το ίδιο η περιπλάνηση. Οπως και οι ταινίες του Βέντερς. Δεν κοιτάς την έρημο ή τις πόλεις από την αναπαυτική σου θέση. Είσαι μέσα στην έρημο και στις πόλεις.
Στην πραγματικότητα, αγάπησα αληθινά τον Βέντερς πριν από μία δεκαετία, όταν είδα σε επανέκδοση το «Παρίσι, Τέξας». Ηταν Ιούλιος, η οικογένεια έλειπε σε διακοπές κι εγώ, χωρίς πατρικές υποχρεώσεις για λίγες μέρες, δεν ήξερα πώς να διαχειριστώ τον χρόνο που ξαφνικά είχα στη διάθεσή μου. Ενα βράδυ πήγα στον κινηματογράφο Βοξ, κάθισα κοντά στην οθόνη και είδα την ιστορία του Τράβις, ενός εξηντάρη που τριγυρνούσε διψασμένος στην έρημο, έχοντας εγκαταλείψει τη νεαρή γυναίκα του και τον γιο τους. Οπως κι αυτή, άλλωστε. Ο Χάρι Ντιν Στάντον και η Ναστάζια Κίνσκι περιείχαν όλη τη γονική γκάμα. Από την τρυφερότητα στην αδιαφορία. Την επόμενη μέρα, έγραψα ένα μέιλ σε μια φίλη: «Χθες πήγα στο “Παρίσι, Τέξας”. Αν έχεις παιδί, καταλαβαίνεις διαφορετικά την ταινία. Στο τέλος, όταν η Κίνσκι αγκαλιάζει τον γιο της, που έχει να τον δει τέσσερα χρόνια, είναι σαν να αγκαλιάζει εσένα. Νιώθεις το τρίξιμο των ρούχων της πάνω σου». Η ταινία πήρε τον Χρυσό Φοίνικα και από τότε ξεκίνησε η κατρακύλα στη φιλμογραφία του. Ο Βέντερς λάτρευε το ροκ εν ρολ και θα μπορούσε να πει κανείς πως ακολούθησε τη μοίρα των ηρώων του. Εκαψε τα φτερά του νωρίς.
Αποχωρισμός
Η επόμενη μυθοπλαστική ταινία του, «Τα φτερά του έρωτα», είχε ένα αβάσταχτο ποιητικό βάρος και το πολύωρο «Μέχρι το τέλος του κόσμου» κατέστρεψε την πολύχρονη σχέση του με τον Ρόμπι Μίλερ, τον σημαντικότερο διευθυντή φωτογραφίας των τριών τελευταίων δεκαετιών του περασμένου αιώνα. Για να είμαστε δίκαιοι, χωρίς τον Μίλερ δεν θα υπήρχε Βέντερς. Και δεν υπήρξε αφού χώρισαν οι δρόμοι τους. Επρεπε να περάσουν χρόνια μέχρι να γυρίσει μια ταινία που να κουβαλά κάτι από την απλότητα της πρώτης του, όταν ήταν ακόμα αμήχανος και τολμηρός. Μπορεί οι «Υπέροχες μέρες» να μην είχαν την ανακουφιστική τραχύτητα τού «Summer in the City», τότε που δεν τον ενδιέφερε η πλοκή αλλά η διαδοχή των πλάνων και οι «εικόνες που δεν περιείχαν κάποιο συγκεκριμένο νόημα», όπως είχε πει ο ίδιος, ωστόσο ήταν κάτι. Μια δειλή επιστροφή στις ρίζες.
Από τον Χρυσό Φοίνικα για το «Παρίσι, Τέξας» ξεκίνησε η κατρακύλα του. Ο Βέντερς λάτρευε το ροκ εν ρολ και θα μπορούσε να πει κανείς πως ακολούθησε τη μοίρα των ηρώων του.
Χαζεύω την ασπρόμαυρη φωτογραφία στις τσαλακωμένες γυαλιστερές σελίδες του Time και συνειδητοποιώ πως, τριάντα χρόνια τώρα, δεν έχω προλάβει να διαβάσω το άρθρο. Ο τίτλος του: «The Visions of Wenders». Ωραίος τίτλος, σκέφτομαι.
