Η συνάντηση έχει οριστεί για σήμερα το βράδυ στις 8.30 στα σκαλιά του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (ΕΑΜ) επί της οδού Πατησίων. Εκεί θα συγκεντρωθούν όσοι θα ακολουθήσουν τον ιστορικό περίπατο γύρω από το ΕΑΜ, ένα ταξίδι 200 χρόνων με την καθοδήγηση του δρος Κωνσταντίνου Πασχαλίδη, αρχαιολόγου Τμήματος Εκπαίδευσης και επιμελητή Αρχαιοτήτων. Ο τίτλος αυτής της ιδιαίτερης διαδρομής είναι «Το περιπετειώδες χρονικό δύο αιώνων σε ένα σημείο της πόλης», και στην ουσία πρόκειται για μια κυκλική πορεία που θα ξεκινήσει από την οδό Πατησίων και μέσω των οδών Μπουμπουλίνας, Στουρνάρη και Τοσίτσα θα καταλήξει εκεί όπου ξεκινά, στον κήπο της πρόσοψης του μουσείου.
Η δράση εντάσσεται στις εκδηλώσεις του ΕΑΜ με αφορμή την αποψινή πανσέληνο, και όπως ακριβώς οι κύκλοι του φεγγαριού επηρεάζουν τη φύση και τους ανθρώπους χωρίς να το ξέρουν, έτσι και αυτός ο ιστορικός περίπατος θα καταδείξει περιστατικά της σύγχρονης ιστορίας της πόλης που θεωρούμε αφανή, υπογραμμίζοντας «την ευαισθησία του χώματος κάτω από τα πόδια μας», όπως λέει χαρακτηριστικά στην «Κ» ο κ. Πασχαλίδης. Κι ακριβώς επειδή πρόκειται για έναν κύκλο που εμπεριέχει στοιχεία από τον τόπο και τον χρόνο που συναντάμε σε έναν περίπατο, δεν ακολουθεί γραμμική χρονολογική σειρά.
Πρόκειται για μια κυκλική πορεία, που θα ξεκινήσει από την οδό Πατησίων και μέσω των οδών Μπουμπουλίνας, Στουρνάρη και Τοσίτσα θα καταλήξει εκεί όπου ξεκινά, στον κήπο της πρόσοψης του μουσείου.
Η εκκίνηση από τον εξωτερικό κήπο του μουσείου, έναν από τους ελάχιστους ανοιχτούς όλη την ημέρα χώρους πρασίνου της πόλης, δεν γίνεται μόνον για πρακτικούς λόγους. Την αφορμή για να ξετυλιχτεί το νήμα της αφήγησης από τον αρχαιολόγο δίνει ένα αμπελάκι, το οποίο περιλαμβάνεται στα περίπου 6.000 νέα φυτά που φυτεύτηκαν συνολικά εδώ σχετικά πρόσφατα. Ανάμεσα λοιπόν στο δίκταμο, το θυμάρι, την άγρια ρίγανη, τις μυρτιές, τις ροδιές και τις αμυγδαλιές του κήπου, αυτό το αμπέλι βρίσκεται εκεί όπου συναντιέται το παρόν με το μακρινό παρελθόν.
Ο τελευταίος Οθωμανός κάτοχος της περιοχής είχε κι αυτός το αμπέλι του κοντά στο σημείο όπου περνούσε το ρέμα του Κυκλοβόρου, από τους ελάχιστους χειμάρρους της Αθήνας που αναφέρονται σε αρχαίες και μεσαιωνικές πηγές με το όνομά τους, ένα από τα πρώτα ρέματα που καλύφθηκαν γύρω στο 1880 στο λεκανοπέδιο, αλλά εξακολουθεί να ρέει υπογείως στην κατεύθυνση της οδού Μάρνη.
Σε αυτόν τον χώρο όπου οι Αθηναίοι εξακολουθούν να ψυχαγωγούνται, οι Βαυαροί στρατιώτες που στάθμευαν στην περιοχή στα μέσα του 19ου αιώνα, έφτιαξαν το εντευκτήριό τους, που ονόμασαν Μικρά Γερμανία και αργότερα ο αντιστράτηγος Λεωνίδας Σμολένσκι ονόμασε «Παυσίλυπον». Ομως όλα αλλάζουν όταν η Ελένη Τοσίτσα αγόρασε όλο το οικόπεδο –συμπεριλαμβανομένου εκείνου όπου σήμερα βρίσκεται το Πολυτεχνείο– και το δώρισε στο ελληνικό κράτος, το 1866.
Η δημόσια τελετή θεμελίωσης, όπως μας αναφέρει ο κ. Πασχαλίδης, έγινε στις 3 Οκτωβρίου 1866, ημέρα Δευτέρα. Εκατόν πενήντα χρόνια αργότερα, πάλι Δευτέρα και πάλι στις 12 το μεσημέρι, οι αρχαιολόγοι του ΕΑΜ έκαναν το δικό του τελετουργικό στα ίδια σκαλιά, κρατώντας ενός λεπτού σιγή. Από εκεί και πέρα η ιστορία της ανέγερσης του μουσείου έχει τα χαρακτηριστικά μιας καθαυτό ελληνικής υπόθεσης: 20 χρόνια καθυστερήσεων και εξόδων που κατέληξαν στην ανάληψη του καθήκοντος της αποπεράτωσης από τον Ερνέστο Τσίλλερ μέσα σε μια διετία.
Το μουσείο άνοιξε τον Οκτώβριο του 1889 χωρίς επίσημα εγκαίνια, δύο μέρες μετά τους βασιλικούς γάμους του Κωνσταντίνου και της Σοφίας. Εκατόν τριάντα πέντε χρόνια έχουν περάσει από τότε και τα παιδιά της γειτονιάς παίζουν ελεύθερα στον ίδιο κήπο. Τα ίχνη δεκαετιών τσουλήθρας έχουν αποτυπωθεί στις βαθιές αυλακώσεις της κουπαστής των σκαλοπατιών και στις μπάλες ποδοσφαίρου που μια δυνατή κλωτσιά και ο άνεμος έχουν φυλακίσει στα κεραμίδια, πίσω από τα ακροκέραμα και τις βελόνες που διώχνουν τα περιστέρια.
Αλλά η ιστορία δεν είναι μόνον χαρές. Εδώ και 51 χρόνια τα κάγκελα του κήπου διατηρούν τα τραύματα και τις σφαίρες της νύχτας του Πολυτεχνείου, όταν ελεύθεροι σκοπευτές πυροβόλησαν τη Νορβηγίδα Τόρι Ενγκελαντ μπροστά στα σκαλιά του Αρχαιολογικού Μουσείου, ενώ η καθυστερημένη άφιξη του ασθενοφόρου λόγω των απαγορεύσεων, δεν μπόρεσε να της σώσει τη ζωή.
Αυτά τα σιωπηλά κατάλοιπα της ζωής στην πόλη, κεφάλαια της μικροϊστορίας που εύκολα ξεχνιέται, μαζί με άλλα, μεγάλα ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν εδώ, έχουν χαραχτεί στο δέρμα του μουσείου, στους τοίχους και τους ανοιχτούς χώρους του. Κάποια μοιραία θα χαθούν με την ανέγερση του νέου ΕΑΜ, όπως θα συμβεί με τον εξωτερικό κήπο και την περίφραξη με τα κάγκελα. Αλλα, όπως το γκράφιτι του ΕΑΜ στην οδό Μπουμπουλίνας, που καλούσε τους Αθηναίους σε αγώνα ενάντια στην επιστράτευση του 1943, μπορεί να διασωθεί κρυμμένο στο σκοτάδι. Και πάλι να εμφανιστεί έπειτα από 81 χρόνια έναν ηλιόλουστο Φεβρουάριο σαν τον περυσινό, υπενθυμίζοντας στους περαστικούς ότι στη συμβολή Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας, στο τότε υπουργείο Εργασίας, νυν ΥΠΠΟ, κορυφώθηκε ένα από τα μεγαλύτερα συλλαλητήρια της Κατοχής.
