Σε μια ζωντανή εμφάνισή του στη βελγική τηλεόραση, το καλοκαίρι του 1965, ο Τσακ Μπέρι θυμίζει ανήμερο θηρίο. Ο σκηνογράφος τον είχε τοποθετήσει μαζί με την μπάντα του στο κέντρο της σκηνής, με τρεις σειρές από καθήμενους θεατές γύρω τους. Αυτό το πλήθος –Βέλγοι πολίτες ντυμένοι με καλοραμμένα κοστούμια και κυρίες με κομψά ταγέρ και ψηλοτάκουνες γόβες– μοιάζει με Ευρωπαίους αποικιοκράτες που στέκονται ιντριγκαρισμένοι μπροστά στο «εξωτικό» θέαμα. Μπορεί το κοντραμπάσο και το πιάνο –όργανα της ευρωπαϊκής συμφωνικής ορχήστρας– να τους είναι οικεία, όμως, όταν ο «πατέρας του ροκ εν ρολ» κρεμάει την κιθάρα στον ώμο του και ξεκινάει να παίζει το πρώτο του χιτ, το «Maybelline» του 1955, η σαρωτική του ενέργεια τους κάνει να σαστίζουν.
Είναι η στιγμή που η συντηρητική Γηραιά Ηπειρος κοιτάζει με ένα μείγμα φόβου και θαυμασμού το υπέροχο τέρας που δημιούργησε όταν οι ήχοι της παντρεύτηκαν με αυτούς της Αφρικής, στο έδαφος της Αμερικής. Ο δαιμονισμένος απόγονος σκλάβων από το Μιζούρι αντιλαμβάνεται το «πεθαμένο» κλίμα στην αίθουσα και στήνει μπροστά στις κάμερες κάτι που μοιάζει με τελετή βουντού ή απόπειρα μύησης σε κάποια αποκρυφιστική αίρεση. Σκηνική παρουσία που είναι πανκ μία δεκαετία πριν το πανκ, ένα βλέμμα δαιμονισμένο, πόδια που παίρνουν φωτιά, πενιές στην κιθάρα που εκτοξεύονται στο ταβάνι. Το θέαμα και ο ήχος είναι ηλεκτροφόρα. Σοκάρουν, αλλά αφήνουν ένα χαμόγελο στο πρόσωπο των καθωσπρέπει θεατών, γιατί τους θυμίζουν μια αρχέγονη ελευθερία.
Ο Τσακ Μπέρι, φυσικά, δεν ήταν ο μόνος τέτοιος τρομακτικός ήρωας της εποποιίας του ροκ εν ρολ: από τον Screamin Jay Hawkins ώς τον Paul P. Fenech των Meteors, σε κάθε πλευρά του Ατλαντικού (ακόμα και στην τόσο γόνιμη μουσική Αυστραλία των ’80s) το ροκ εν ρολ πολύ συχνά «τρόμαζε». Η μορφή του Ιγκι στο εξώφυλλο του «Raw Power» των Stooges είναι ανησυχητικά απόκοσμη και η καταγγελτική σκηνική παρουσία του Τζέλο Μπιάφρα τόσο ωμή και αληθινή, που νομίζεις πως βλέπεις μια παράσταση από την κόλαση. Εως και οι Beatles έκρυψαν σε κοινή θέα, στο εξώφυλλο του Sgt. Pepper’s, τον… Αλιστερ Κρόουλι.
Η παρέλαση των υποβλητικών σαμάνων του ροκ εν ρολ είναι μεγάλη, και μέσα της κρατάει επάξια μια κεντρική θέση (ίσως και σημαιοφόρου) ο Οζι. Βγαλμένος από τους γκρίζους δρόμους της μεταβιομηχανικής Αγγλίας κατέκτησε τον κόσμο, αφού επιβίωσε μιας ολόκληρης ζωής καταχρήσεων. Αντεξε ώς τα 76 του και «έφυγε» τρεις εβδομάδες μετά τη συγκινητική τελευταία εμφάνισή του στο γήπεδο της Αστον Βίλα, σύμβολο του Μπέρμιγχαμ, της γενέτειρας πόλης του. Εκεί, ανάμεσα σε εργοστάσια και με γονείς που αμφότεροι δούλευαν ως εργάτες στη βιομηχανία, μεγάλωσε μέσα στην ανέχεια. Στα 14 του πήρε ένα σκοινί απλώματος ρούχων και πήγε να κρεμαστεί στο σπίτι του. Ο πατέρας του τον πρόλαβε την τελευταία στιγμή. Παιδί με δυσλεξία και θύμα bullying, βρήκε παρηγοριά στη μουσική, αποστηθίζοντας τα τραγούδια των Beatles. Η παρέα από το Λίβερπουλ τον είχε εμπνεύσει να φτιάξει μπάντα και να γίνει μουσικός.
Οι Earth που έγιναν θρύλος
Οταν το 1968 έφτιαξε με τους παλιούς του συμμαθητές Τόνι Αϊόμι, Γκίζερ Μπάτλερ και Μπιλ Γουόρντ την πρώτη τους μπάντα, τους Earth, επανακαθόρισαν το γενετικό υλικό της ροκ, εμφυσώντας σε μπλουζ ρυθμούς μια δόση δέους, παραμόρφωσης και υπαρξιακού τρόμου. Οταν μετονόμασαν το συγκρότημα σε Black Sabbath (εμπνευσμένοι από μια ταινία τρόμου με τον Μπορίς Καρλόφ που παιζόταν σε τοπικό σινεμά) γέννησαν έναν ήχο που αντήχησε σαν αντίλαλος από τις καμινάδες των ερειπωμένων εργοστασίων της μεταπολεμικής Αγγλίας.
Το ομώνυμο ντεμπούτο τους κυκλοφόρησε στις 13 Φεβρουαρίου του 1970, 55 χρόνια πριν, και ακόμα σοκάρει τον ακροατή με τον απόκοσμο ήχο του. Στούντιο ηχογράφησης: Regent Sound, Λονδίνο. Η ατμόσφαιρα: υγρή, στοιχειωμένη, σχεδόν τελετουργική. Η φωνή του Οζι; Μια κραυγή από την άλλη πλευρά του καθρέφτη. Με τραγούδια όπως τα «N.I.B.» και «The Wizard», οι Sabbath απέρριπταν τη λουλουδάτη αισιοδοξία του ’60, υψώνοντας αντί για αυτήν ένα βλέμμα σκοτεινό και βαρύ. Ο Τόνι Αϊόμι, αρχιτέκτονας του ήχου τους, έχοντας χάσει τις άκρες δύο δαχτύλων σε εργατικό ατύχημα, έφτιαξε δερμάτινα επιθέματα και χαμήλωσε το κούρδισμα της Gibson SG του, για να μειώσει την ένταση στις χορδές. Ακούσια, επινόησε τον χαρακτηριστικό, «βαρύ» ήχο της heavy metal κιθάρας. Στον δίσκο «Paranoid», που κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 1970, τα ριφ του σε κομμάτια όπως «Iron Man», «War Pigs» και το ομώνυμο, πασίγνωστο κομμάτι, καθιερώθηκαν σαν ιερές γραφές ενός νέου μουσικού ευαγγελίου, ενός ιδιώματος που δεν φοβάται να κοιτάξει το σκοτάδι κατάματα.
Αυτοκαταστροφικός
Η ζωή του, ωστόσο, εκτός σκηνής ήταν διαρκής κατήφορος – γεμάτος μεθυσμένες καταχρήσεις, επεισόδια βίας και στιγμές απόλυτης αυτοκαταστροφής. Το 1979 αποπέμφθηκε από τους Sabbath λόγω της χρήσης ναρκωτικών και αλκοόλ, γεγονός που παραδόξως έφερε τη μεγάλη του αναγέννηση. Με την υποστήριξη της μετέπειτα συζύγου του Σάρον Αρντεν, ξεκίνησε σόλο καριέρα που εκτοξεύθηκε, με το «Blizzard of Ozz» (1980) και κομμάτια όπως «Crazy Train» και «Mr. Crowley». Ο θάνατος του κιθαρίστα Ράντι Ρόουντς το 1982 ήταν σημείο καμπής, αλλά ο Οζι συνέχισε να περιοδεύει και να ηχογραφεί με συνέπεια, εδραιώνοντας τη φήμη του ως «Πρίγκιπα του Σκότους» της ροκ.
Η φωνή του; Μια κραυγή από την άλλη πλευρά του καθρέφτη. Με τραγούδια όπως τα «N.I.B.» και «The Wizard», οι Sabbath απέρριπταν τη λουλουδάτη αισιοδοξία του ’60.
Για τα εξώφυλλα των δίσκων του προετοίμαζε φαντασμαγορικές φωτογραφίσεις όπου εμφανιζόταν ως λυκάνθρωπος ή ένας τρελός που ζει σε μεσαιωνικό κάστρο, ενώ τα περιστατικά κατά τα οποία έκανε ακραία, θεοπάλαβα πράγματα επί σκηνής (όπως το να δαγκώνει ζωντανές νυχτερίδες) είναι γνωστά. Και όμως, όσο και αν όλα αυτά ήταν ένας ρόλος, όσο και αν ο Οζι τελικά ήταν ένας τρυφερός οικογενειάρχης με γλυκά μάτια, πάντα υπήρχε κάτι αληθινό στις μεταμφιέσεις του. Πάντοτε μπορούσες να πεις πως πίσω από αυτές έβλεπες κάποιον που είχε δει τη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού. Τη δεκαετία του ’90 και του 2000 επανήλθε στην ποπ κουλτούρα με το reality «The Osbournes» του MTV (2002-2005), δείχνοντας στο κοινό μια απροσδόκητα ανθρώπινη εκδοχή του εαυτού του. Συνέχισε τις περιοδείες του με και χωρίς τους Sabbath, επανενώθηκε με το συγκρότημα αρκετές φορές και έμεινε εμβληματικός μέχρι τέλους. Παρά τα σοβαρά προβλήματα υγείας που αντιμετώπισε τα τελευταία χρόνια (συμπεριλαμβανομένης της νόσου Πάρκινσον), κατάφερε και έφτασε 76.
Το τέλος μιας εποχής
Μιλώντας με τον ερευνητή της ροκ Aλέξανδρο Ριχάρδο (rockmachine.gr), ακούμε κάποιον που μιλάει με αγάπη για τον «Αρχοντα του Σκότους»: «Φεύγοντας ο Οζι από τη ζωή, τελειώνει ένα από τα πολλά κεφάλαια της ροκ – για να το πούμε έτσι, και όχι χέβι μέταλ, ένας όρος που τότε που αγοράζαμε τους δίσκους του στις αρχές του ’70 ήταν άγνωστος. Τότε όλα ήταν ροκ! Και μετά το είπαμε “χαρντ ροκ”, και μετά “χέβι μέταλ”… Ο Οζι είναι μια τεράστια προσωπικότητα της ροκ, λοιπόν. Με δυο πολύ μεγάλες καριέρες, πρώτα με τους Black Sabbath ώς το 1979 και από το ’80 και μετά μια προσωπική καριέρα με πολλά και καλά άλμπουμ, ειδικά τη δεκαετία του ’80, και με πολλές επιτυχίες», σημειώνει. «Επίσης, η απουσία του Οζι δείχνει και το τέλος μιας εποχής. Το ίδιο είχαμε νιώσει και με τον θάνατο του Λέμι των Motörhead. Και το κενό που αφήνει δεν μπορεί να καλυφθεί. Και αυτό που αφήνει πίσω είναι κάτι που αφήνει μέσα μας, στις ψυχές μας. Γιατί όταν ανέβαινε στη σκηνή, άλλαζαν τα πάντα, και ήξερες πως αυτό που βλέπεις και βιώνεις είναι κάτι αληθινό».
Οσο και αν ο Οζμπορν ήταν ένας τρυφερός οικογενειάρχης με γλυκά μάτια, ένιωθες πως υπήρχε κάτι αληθινό στις μεταμφιέσεις που κοσμούσαν τα εξώφυλλα των άλμπουμ του.
«Πολλοί από τους συγχρόνους του που έζησαν μαζί του εκείνες τις άγριες εποχές έχουν χαθεί, αρκετοί πεθαίνοντας τραγικά από υπερβολική δόση αλκοόλ ή ναρκωτικών, άλλοι πέφτοντας σε κακή υγεία, μέση ηλικία και αφάνεια», διαβάζουμε στη βιογραφία που έγραψε για αυτόν η Σου Κρόφορντ το 2002 («Ozzy Unauthorized»). «Οσοι έχουν επιβιώσει, έχουν αναπόφευκτα καταλήξει στην αυτοπαρωδία που τόσο αγαπούν οι γερασμένοι ροκ σταρ. Ο Οζι έζησε τη ζωή πιο γρήγορα και πιο σκληρά από όλους αυτούς, αλλά κατά κάποιον τρόπο απέφυγε αυτή τη μοίρα. Τα έκανε όλα λάθος, αλλά κατά κάποιον τρόπο κατέληξε να τα κάνει όλα σωστά».
