«Η Αθήνα είναι Ευρώπη». Εξαρχής γίνεται σαφής η διάσταση μιας ευρύτερης οπτικής σε αυτόν τον νέο αρχιτεκτονικό οδηγό για την Αθήνα, που κυκλοφόρησε στη γερμανική γλώσσα από τον εκδοτικό οίκο DOM. Με την επιμέλεια της αρχιτέκτονος Αννας Μάσκε, μια διεθνής ομάδα αρχιτεκτόνων ήρθε στην Αθήνα, έζησε την πόλη, τη φωτογράφισε και την παρέδωσε πολυκύμαντη και συναρπαστική.
Η Αννα Μάσκε αλλά και ο Ούλριχ Μπόργκερτ, ο Χουάν Αλμάρθα Ανβάντερ, η Ροθίο Ναρμπόνα Φλόρες και η Τζέσικα Ράιντγες, όλοι αρχιτέκτονες, έφτιαξαν αυτή την ομάδα εργασίας. Το αποτέλεσμα είναι ελκυστικό τόσο ώστε ο τόμος «Αthen» να περιμένει και να ζητεί άμεσα μετάφραση και σε άλλες γλώσσες.
Απαντώντας σε ερωτήσεις για τη φύση του εγχειρήματος, η Αννα Μάσκε, με έδρα το Βερολίνο, ξετύλιξε μια διαδικασία γνωριμίας και κατανόησης της ελληνικής πρωτεύουσας.
– Πόσο εξοικειωμένοι ήσασταν με την Αθήνα όταν αρχίσατε την έρευνα;
– Ελάχιστα γνωρίζαμε όλοι την πόλη. Προετοιμαζόμενη για το ταξίδι, ανακάλυψα ότι δεν υπήρχε ούτε ένας αρχιτεκτονικός οδηγός! Αυτός ήταν ένας από τους λόγους που υποβάλαμε μια πρόταση στον εκδότη, καθώς η θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη ήταν πάντα ιδιαίτερα σημαντική και πρέπει να γίνει ακόμη περισσότερο. Η οικονομική ισχύς είναι μια παράμετρος, αλλά όχι η μοναδική.
– Πότε συνέβη αυτό;
– Ολα άρχισαν το 2019. Το 2020 αποφασίσαμε όλη η ομάδα του γραφείου να ταξιδέψουμε στην Αθήνα και να εξερευνήσουμε την πόλη. Ηρθαμε για να κάνουμε έρευνα.
– Πόσο διαφορετική βρήκατε την πραγματική Αθήνα από την εξιδανικευμένη εικόνα της;
– Η πραγματική Αθήνα είναι πολύ πιο κοντά στην εξιδανικευμένη Αθήνα απ’ ό,τι μπορεί να φαντάζεται κανείς. Φυσικά, ένας επισκέπτης έχει περισσότερο χρόνο να σκέφτεται πάνω σε αυτές τις συνδέσεις σε σχέση με έναν μόνιμο κάτοικο. Αλλά αυτή ακριβώς είναι η αξία του εξωγενούς βλέμματος. Και υπάρχουν βεβαίως πολλοί άνθρωποι στην Αθήνα που «περιφρουρούν τον θησαυρό τους». Τους συναναστραφήκαμε παρότι πιθανότατα είναι πολύ λιγότερο ορατοί στην καθημερινή ζωή της πόλης. Αλλά αυτό συμβαίνει λίγο-πολύ παντού.
Η πραγματική Αθήνα είναι πολύ πιο κοντά στην εξιδανικευμένη Αθήνα απ’ ό,τι φαντάζεται κανείς. Yπάρχουν βεβαίως πολλοί που «περιφρουρούν τον θησαυρό τους».
– Τι είναι αυτό που κάνει την Αθήνα να ξεχωρίζει από άλλες πρωτεύουσες;
– Χωρίς αμφιβολία, η φαντασμαγορική και κεντρική αναφορά στην Ακρόπολη είναι κάτι που καμία άλλη πόλη δεν διαθέτει και αποτέλεσε σοφά μέρος του αστικού σχεδιασμού. Ας επαινέσουμε τους πολεοδόμους του 19ου αιώνα!
Και για έναν επιπλέον λόγο: αυτό το αρχιτεκτόνημα αιμοδοτεί καθοριστικά και τη σύγχρονη ζωή. Δημιουργεί μια αλάνθαστη αίσθηση τόπου και ταυτότητας.
– Περιλάβατε όλες τις ιστορικές περιόδους. Ποια σας συγκινεί περισσότερο;
– Οι διαφορετικές περίοδοι αποτέλεσαν αντικείμενο έρευνας διαφορετικών συγγραφέων. Ο καθένας έγραφε για την αγαπημένη του περίοδο. Δεν είναι όμως καταπληκτικό ότι ακόμη και σήμερα κανένας πολεοδόμος δεν μπορεί να αποφύγει την αρχαιότητα; Κάθε περίοδος συνδιαλέγεται με αυτήν με το δικό της λεξιλόγιο, τα δικά της υλικά. Αυτό ενισχύει τη μοναδικότητα της Αθήνας.
– Πώς βλέπετε τη γερμανική επιρροή στη διαμόρφωση της Αθήνας; Από τη βαυαρική περίοδο ώς τον Ερνέστο Τσίλλερ;
-Για εμάς η γερμανική επιρροή είναι, φυσικά, ιδιαιτέρως σημαντική, καθώς αποτελεί βαθύ σύνδεσμο της δικής μας κουλτούρας με αυτήν της Ελλάδας. Ο σχεδιασμός της Αθήνας αντανακλά και τη δική μας πολεοδομική κουλτούρα. Υπήρξε μια αμφίδρομη πολιτιστική ανταλλαγή, που πρέπει οπωσδήποτε να συνεχιστεί.
Δεν είναι καταπληκτικό ότι ακόμη και σήμερα κανένας πολεοδόμος δεν μπορεί να αποφύγει την αρχαιότητα; Αυτό ενισχύει τη μοναδικότητα της Αθήνας.
Μπορούμε να είμαστε κι εμείς περήφανοι και να νιώθουμε εδώ σαν στο σπίτι μας. Υπάρχουν ομοιότητες. Απλώς δείτε μερικούς σταθμούς του Ηλεκτρικού. Νομίζεις ότι είσαι στο Βερολίνο. Ιδια δομή, ίδια επένδυση στους τοίχους… Οσο ασχολούμασταν με την Αθήνα αναδυόταν μια διάχυτη αντίληψη ευρωπαϊκής οικογένειας.
– Υπάρχει αθηναϊκή παράδοση;
Εως το 1922, ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων ήρθε στην πόλη και η επίδρασή τους στην αρχιτεκτονική είναι ένα θέμα που πρέπει να ερευνήσουμε περισσότερο. Η αθηναϊκή παράδοση έχει προνεωτερική βάση λόγω της οθωμανικής κατοχής και ανέπτυξε τα δικά της χαρακτηριστικά, που διαφαίνονται καθαρά ακόμη και στη μοντέρνα αρχιτεκτονική. Αυτές τις επιρροές μπορούμε να ερευνήσουμε σε μια μελλοντική έκδοση.
Μετά την παρουσίαση στην ελληνική πρεσβεία στο Βερολίνο, έγινε σαφές, με την υποστήριξη του Ελληνα πρέσβη, πως μια αγγλική έκδοση θα προωθούσε τις αρχιτεκτονικές αρετές της Αθήνας και τις αναγκαίες διασυνδέσεις με άλλους τομείς της γνώσης.
– Στη Γερμανία παρατηρείτε αύξηση του ενδιαφέροντος για τη σύγχρονη Ελλάδα;
-Πολλοί Γερμανοί αυτήν την περίοδο καλλιεργούν τη σχέση τους με την Αθήνα. Κάποιοι από αυτούς έχουν ήδη το βιβλίο μας στην τσέπη τους.
