Ποιους από αυτούς δεν θα θέλατε για γείτονες; Μετανάστες, άτομα άλλης φυλής, ομοφυλόφιλους, άτομα που δεν πιστεύουν στον ίδιο θεό με εσάς, όσους μιλούν διαφορετική γλώσσα; Οι ερωτήσεις ετέθησαν στη World Values Survey, μια εκτενή έρευνα κοινής γνώμης, που διεξάγεται σε δεκάδες χώρες από το 1981 ανά εξαετή «κύματα».
Εντυπωσιακά ευρήματα αναδεικνύουν τα προσωρινά αποτελέσματα του 2025 που παρουσιάστηκαν προ ημερών (η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τη διαΝΕΟσις σε συνεργασία με το ΕΚΚΕ, ενώ την έρευνα πεδίου σε 1.200 άτομα διεξήγαγε η MRB Hellas), συγκρινόμενα με εκείνα του 2017.
Η σειρά κατάταξης των απαντήσεων το 2025 είναι η ακόλουθη: Μετανάστες – ξένοι εργάτες 28,7%, άτομα άλλης φυλής 22,6%, ομοφυλόφιλοι 19,2%, άτομα διαφορετικής θρησκείας 14,5% και άτομα που μιλούν διαφορετική γλώσσα 7%. Στην έρευνα του 2017 ως οι πιο ανεπιθύμητοι αναφέρθηκαν οι ομοφυλόφιλοι με 33,3%. Ακολουθούσαν οι μετανάστες – ξένοι (25,7%), τα άτομα άλλη φυλής (24,4%), τα άτομα διαφορετικής θρησκείας (21,6%) και τα άτομα που μιλούν διαφορετική γλώσσα (13,5%).
Οι αλλαγές στις πεποιθήσεις απαιτούν χρόνο, αλλά πάντα μετράει και η «ορατότητα» των θεμάτων που κάποτε ήταν ταμπού.
Παρότι οι Ελληνες παραμένουν προσκολλημένοι στις παραδοσιακές αξίες (σεβασμός στην οικογένεια, εθνική υπερηφάνεια, θρησκευτικότητα), μάλλον ως πηγή ασφάλειας, την ίδια στιγμή διεκδικούν περισσότερα δικαιώματα και ελευθερίες (δίνουν έμφαση στην ποιότητα ζωής, στην αυτονομία και στην ατομική έκφραση). Το δείχνει το γεγονός ότι το 2017 ως οι πιο ανεπιθύμητοι αναφέρθηκαν οι ομοφυλόφιλοι με 33,3% και το 2025 το ποσοστό σχεδόν υποχώρησε σχεδόν στο μισό.
Τι συνέβη και μέσα σε λίγα χρόνια άλλαξε η στάση των ανθρώπων απέναντι στους γκέι; Ναι, η κοινωνία έχει αλλάξει· οι νέες γενιές είναι οικείες στο «ανοίκειό» τους, όπως ορίζεται από τις παραδοσιακές, στερεοτυπικές αντιλήψεις. Πλέον στην Ελλάδα έχουν μειωθεί τα κλειστά κοινωνικά υποσύνολα, τα οποία καταδικάζουν την απόκλιση από τις κοινωνικές νόρμες. Σημαντικό βήμα αποτέλεσε τα τελευταία χρόνια η θεσμική κατοχύρωση του πολιτικού γάμου των ομοφυλοφίλων από την κυβέρνηση ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Οι αλλαγές στις πεποιθήσεις απαιτούν χρόνο, αλλά πάντα μετράει και η «ορατότητα» των θεμάτων που κάποτε ήταν ταμπού.
Ταυτόχρονα, οι Ελληνες εμφανίζονται πιο ανεκτικοί. Το 2017 το ποσοστιαίο άθροισμα όσων είχαν δηλώσει ότι δεν θα ήθελαν να έχουν ως γείτονα κάποια ομάδα ανθρώπων είναι μεγαλύτερο σε σύγκριση με το 2025 (118,5 έναντι 92).
Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι το νωπό, τότε, αποτύπωμα της οικονομικής κρίσης και η ανασφάλεια που αυτή προκάλεσε, συνέβαλαν κυρίως στα αποτελέσματα του 2017. Το γρήγορο… Ιντερνετ –και ό,τι αυτό συνεπάγεται για την καθημερινότητά μας και την εξοικείωσή μας με το «ξένο»– επιταχύνει τις αλλαγές. Και αυτό είναι ζήτημα πολιτικής ωρίμανσης, που οφείλουν να αξιοποιούν τα κόμματα στις επιλογές τους.
