Η πρώτη δασκάλα της Βιοτεχνικής Σχολής Τήνου ήταν η Μαριγώ Καραμηνά από την Αθήνα. Η πρώτη μαθήτρια ήταν η Μαρία Φωσκόλου ή Παπαδάκη και το πρώτο πανί υφάνθηκε στις 5 Οκτωβρίου του 1898 από τη Βαρβάρα Τίγκα. Μέσα στα σχεδόν 130 χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από τότε, μέτρα και μέτρα υφαντών βγήκαν από τα εργαστήρια υφαντουργικής της σχολής που ξεκίνησε από τον Σύλλογο Κυριών «Ευαγγελισμός» το 1897, χάρη στο όραμα του διορατικού Κωνσταντινουπολίτη τραπεζίτη Νικόλαου Ζαρίφη, που ίδρυσε τη Ζαρίφειο Βιοτεχνική Σχολή.
Αποτέλεσε μια σημαντική φιλανθρωπική προσφορά στις γυναίκες του νησιού, μεταλαμπαδεύοντας αυτή την αρχαία, ιερή γυναικεία τέχνη στη νεότερη Ελλάδα με στόχο να στηρίξει εκείνες που έπρεπε να βιοποριστούν μόνες και σε αντίξοες κοινωνικές συνθήκες. Κι ακόμη περισσότερο, να συμβάλει στη χειραφέτησή τους μέσω της οικονομικής ανεξαρτησίας.
Αυτό το καλοκαίρι η Τήνος αποδίδει φόρο τιμής στην υφαντική τέχνη του νησιού με τη δράση «Στα βήματά τους… 127 χρόνια μετά», που εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ολη η Ελλάδα, ένας πολιτισμός». Διοργανώνεται από το Εικονικό Μουσείο Τήνου (ΕΜΤ) και παρουσιάζεται στην ιστορική Μονή Ουρσουλινών. Μέσα από αυτή την πρωτοβουλία επιχειρείται μια διαδρομή από την αρχαιότητα έως σήμερα που επαναπροσδιορίζει την πολιτιστική σημασία της υφαντικής, συνδέοντας την παράδοση με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία.
Σε αυτή την τέχνη, η χειροτεχνία συναντάει τη σύγχρονη εικαστική πρακτική και η τεχνίτρια συχνά κάθεται δίπλα στην καλλιτέχνιδα, κάτι που γνωρίζει η έμπειρη επιμελήτρια, ιστορικός τέχνης Λουίζα Καραπιδάκη. «Η υφαντική, ταυτισμένη με τη γυναικεία ενασχόληση από τα προϊστορικά μέχρι τα νεότερα χρόνια, άρχισε να εγκαταλείπεται συστηματικά πριν από μερικές δεκαετίες. Οι Ελληνίδες για αιώνες περνούσαν καθημερινά πολλές ώρες στον αργαλειό, υφαίνοντας ρούχα και χρηστικά οικιακά είδη μαζί με τις προσδοκίες και τους πόθους τους, και εξέφραζαν με την τέχνη τους χαρές και λύπες», σχολιάζει.
Ωστόσο οι κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις μετά τα μέσα του 20ού αιώνα απομάκρυναν τις νέες γενιές των γυναικών από τους αργαλειούς. «Τα τελευταία χρόνια όμως το ενδιαφέρον για τον αργαλειό έχει επανέλθει, και προσδιορίστηκε εκ νέου η αξία της τέχνης του υφαντού ως σημαντικού ελληνικού πολιτιστικού προϊόντος. Πολλά υφαντουργεία επαναλειτουργούν, και οι εκπαιδευόμενοι αυξάνονται συνεχώς, αφού η υφαντική μπορεί να εξελιχθεί σε εικαστική έκφανση ή ακόμα και σε μια νέα επιχειρηματική ευκαιρία», προσθέτει η επιμελήτρια.
Οι σύγχρονοι καλλιτέχνες υφασμάτων (textile artists) πολλές φορές επιδιώκουν να αμφισβητήσουν τις παραδοσιακές αξίες και συμβάσεις, και αυτό κάνει το έργο τους μοναδικό και εξαιρετικά ελκυστικό. Οι συνθέσεις τους μπορεί να είναι αφηρημένες και πειραματικές, προκλητικές, αμφιλεγόμενες ή εκλεκτικές, αφού δεν χρειάζεται πλέον να συμμορφώνονται με ιδεολογίες ή τεχνικές που κάποτε περιόριζαν ακόμη και τις πιο τολμηρές υφάντρες.
«Οι Ελληνίδες για αιώνες περνούσαν καθημερινά πολλές ώρες στον αργαλειό, υφαίνοντας ρούχα και χρηστικά οικιακά είδη μαζί με τις προσδοκίες και τους πόθους τους», λέει η επιμελήτρια Λουίζα Καραπιδάκη.
Στη συγκεκριμένη εικαστική έκθεση που θα δούμε στους ατμοσφαιρικούς χώρους της Μονής Ουρσουλινών στα Λουτρά, οκτώ καλλιτέχνιδες αποσκοπούν να αναπτύξουν με τα έργα τους μια άτυπη συνομιλία ανάμεσα στη σύγχρονη εικαστική δημιουργία και στις παραδοσιακές τεχνικές της ύφανσης. Χρησιμοποιούν ποικίλα υλικά και συνταιριάζουν νήματα, χαρτιά, υφάσματα, σύρματα, καλώδια LED και ζωγραφικές επεμβάσεις μέσα σε μια ενιαία σύνθεση. Στις ποικίλες καλλιτεχνικές εκφάνσεις της προσωπικής τους πλαστικής αισθητικής και αφήγησης παραπέμπουν εννοιολογικά στη συμβολική διάσταση της κοινωνικής μνήμης του υλικού πολιτισμού και αναδεικνύουν τη διαχρονική αξία της χειροποίητης ύφανσης. Από τα πιο ενδιαφέροντα κοινά στοιχεία της δουλειάς τους είναι η επιθυμία να δημιουργήσουν με απόλυτη ελευθερία.
Πέραν της εικαστικής έκθεσης, το πρόγραμμα της δράσης «Στα βήματά τους… 127 χρόνια μετά» περιλαμβάνει παιδικά εργαστήρια, εισηγήσεις από ιστορικούς και λαογράφους, καθώς και προβολές ερευνητικών βίντεο που επιμελήθηκε το ΕΜΤ. Οι δράσεις υλοποιούνται σε χαρακτηριστικά τοπόσημα του νησιού: πέραν της Σχολής Ουρσουλινών, στη Ζαρίφειο υφαντουργική και Βιοτεχνική Σχολή της Χώρας, στο ιστορικό Υφαντουργείο του χωριού Πύργος και στον χώρο του ΕΜΤ.
Η εικαστική έκθεση θα διαρκέσει από τις 19 Ιουλίου έως τις 31 Αυγούστου.
