Το εγχώριο ευρύ κοινό τον απόλαυσε στη σειρά «Succession», ως μεγιστάνα των media. Αλλά και παλιότερα, στην κινηματογραφική «Τροία», όπου ερμήνευε τον Αγαμέμνονα. Να όμως που ο Μπράιαν Κοξ έχει και στην πραγματική ζωή μια σύνδεση με την αρχαία Ελλάδα: όπως προκύπτει από ένα νέο ντοκιμαντέρ που ετοιμάζεται με θέμα τα Γλυπτά του Παρθενώνα, ο διάσημος Σκωτσέζος ηθοποιός υποστηρίζει ένθερμα την επιστροφή τους στη γενέθλια γη. Το εξηγεί στην «Κ» ο δημιουργός του ντοκιμαντέρ, ο Βρετανός σκηνοθέτης Ντέιβιντ Γουίλκινσον: «ο Μπράιαν Κοξ είναι ιδιαίτερα κατηγορηματικός στο ότι τα Γλυπτά δεν θα έπρεπε να βρίσκονται εδώ», λέει. «Οταν αναζητούσα κάποιους Σκωτσέζους για να συμμετάσχουν το ντοκιμαντέρ –επειδή η Σκωτία πράττει το σωστό σε θέματα επαναπατρισμών εδώ και καιρό– δέχθηκε αμέσως. Εμφανίζεται να λέει ότι αν ο Ελγιν είχε δώσει τα Μάρμαρα σε ένα μουσείο στο Εδιμβούργο, θα είχαν επιστραφεί πριν πολλά χρόνια».
«Ο Ελγιν είναι ο μόνος “κακός” στο ντοκιμαντέρ και το εντυπωσιακό είναι ότι η χώρα καταγωγής του γίνεται ο ήρωας της ταινίας», λέει ο σκηνοθέτης του «The Marbles» Ντέιβιντ Γουίλκινσον.
Είναι ένα από τα βασικά αφηγήματα του «The Marbles», που θα κάνει πρεμιέρα τον Οκτώβριο στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Σκωτίας (Central Scotland Documentary Festival). Η χώρα των Χάιλαντς πρωτοστατεί εδώ και δεκαετίες στους επαναπατρισμούς πολιτιστικών αγαθών. Ενδεικτικά, ήταν η πρώτη που επέστρεψε στη Νιγηρία ένα μέρος από τα Χάλκινα του Μπενίν, ενώ και ο δήμος της Γλασκώβης είχε δώσει πίσω στην αμερικανική φυλή των Σιού ένα ένδυμα που φορούσαν οι πολεμιστές της στη «Σφαγή στο Πληγωμένο Γόνατο» το 1890 και το οποίο είχε καταλήξει στην Ευρώπη. Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τον Ελγιν; «Είναι ο μόνος “κακός” στο ντοκιμαντέρ και το εντυπωσιακό είναι ότι η χώρα καταγωγής του γίνεται ο ήρωας της ταινίας», λέει ο Γουίλκινσον και προσθέτει: «Παρουσιάζουμε αρκετές κυβερνήσεις που επιλύουν ζητήματα επαναπατρισμών. Και έτσι η βρετανική κυβέρνηση αρχίζει να μοιάζει με κυβέρνηση περασμένης εποχής».
Στο «The Marbles» εμφανίζονται επίσης μέλη της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα (Τζάνετ Σούζμαν, Πολ Κάρτλετζ, Βικτόρια Χίσλοπ) καθώς και ειδικοί σε θέματα επαναπατρισμών κ.ά. Από τις αναλύσεις τους, λέει ο Γουίλκινσον, καθώς και από τις δικές του έρευνες σε αρχεία και εφημερίδες της εποχής, επιβεβαιώνεται ότι ο Ελγιν δεν θεωρούσε… αδιαμφισβήτητα τα επιχειρήματά του για τη νόμιμη απόκτηση των Γλυπτών. «Το θίγουμε στο ντοκιμαντέρ λεπτομερώς», σημειώνει ο Γουίλκινσον και συμπληρώνει ότι αυτός ήταν τότε ένας από τους λόγους που αρκετοί Βρετανοί αριστοκράτες αποστρέφονταν τον Σκωτσέζο λόρδο. «Στις ανώτερες τάξεις άρεσε πολύ να ταξιδεύουν στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο, ήταν μέρος του λεγόμενου Grand Tour. Πίστευαν λοιπόν ότι ο Ελγιν ήταν κλέφτης και άρπαγας».
Από τις σύγχρονες ανώτερες τάξεις πάντως, από μια μερίδα Ελλήνων εφοπλιστών –αλλά και Βρετανών ή Αμερικανών– που ζουν στο Λονδίνο, ο σκηνοθέτης έχει ένα παράπονο. Δεν στήριξαν, λέει, οικονομικά την ταινία, θεωρώντας ότι ο κόσμος έχει σοβαρότερα προβλήματα, ενώ αντίθετα, αρκετοί Ελληνες των χαμηλότερων τάξεων την ενίσχυσαν από το υστέρημά τους. Κάποιες κλειστές πόρτες είχε βρει και στο Βρετανικό Μουσείο, ειδικά πριν αναλάβει ο Τζορτζ Οσμπορν, όταν ο Γουίλκινσον, βλέποντας τα email του να μένουν απλώς αναπάντητα, πήγαινε στο ίδρυμα και άφηνε γραπτά μηνύματα. Ηταν πάντως αποφασισμένος, αν όχι από τη δεκαετία του ’70 που πρωτογνώρισε την αρχαία Ελλάδα μέσω των «λαϊκών» μεσημεριανών διαλέξεων του Βρετανικού Μουσείου, τότε από το 2008 που άρχισε την έρευνα για την ταινία και από την 25η Μαρτίου 2021 που ξεκίνησε τα γυρίσματα. Τον πρώτο καιρό, θυμάται, οι Βρετανοί πίστευαν ότι τα Γλυπτά αποκτήθηκαν νόμιμα. «Πλέον, όλο και λιγότεροι πιστεύουν ότι η θέση τους είναι εδώ, ειδικά όταν μαθαίνουν την αλήθεια και αυτός είναι ο λόγος που έκανα την ταινία», σχολιάζει ο σκηνοθέτης. Για εκείνον, η επιστροφή των Γλυπτών είναι και ζήτημα ηθικής τάξης, «ακόμα και αν στο Μουσείο της Ακρόπολης τα έβλεπαν μόνο δέκα άτομα, κάτι που απέχει βέβαια από την αλήθεια». Είναι και θέμα στοιχειώδους ευγένειας. «Υποτίθεται ότι οι Βρετανοί είναι ένα έθνος με καλούς τρόπους», καταλήγει. «Ομως το να κρατάς κλεμμένη περιουσία για πάνω από 200 χρόνια, δεν είναι καλοί τρόποι. Είναι ντροπή».
