Γλωσσικές σήμερα οι «Αναμοχλεύσεις», καθώς οι διαχρονικές αγάπες και εμμονές δεν κρύβονται ούτε ξεχνιούνται. Στο προηγούμενο κείμενό μου, λοιπόν, με θέμα τη «Διεθνή» και τις κάθε λογής περιπέτειές της, μεταφραστικές και άλλες, υπήρχε και αναφορά στον πασίγνωστο στίχο «Εμπρός της Γης οι κολασμένοι». Κάποιος με ρώτησε γιατί έγραφα «της Γης» (έτσι, με κεφαλαίο αρχικό) και όχι «της γης». Νομίζω ότι τα πράγματα είναι αρκετά απλά. Αλλο ο πλανήτης Γη, ο «κόσμος όλος», η «υφήλιος», και άλλο η γη, όπως στις φράσεις «η γη των πατέρων μας», «γην και ύδωρ», «τούτη η γης που την πατούμε…» κ.λπ. Επομένως «η γη ήταν σπαρμένη με κριθάρι», αλλά «ο Μαγγελάνος έκανε τον περίπλου της Γης». Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για τη Σελήνη/σελήνη. Αλλο ο πλανήτης Σελήνη («το διαστημόπλοιο προσεδαφίστηκε στη Σελήνη») και άλλο η σελήνη με την έννοια, λογοτεχνική και όχι μόνο, του φεγγαριού («τη φίλησε πρώτη φορά ένα βράδυ με σελήνη», «σελήνη 18 ημερών» κ.ο.κ.). Και βέβαια, με βάση όσα προηγήθηκαν, το διάσημο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Ιουλίου Βερν έχει τίτλο «Από τη Γη στη Σελήνη», και όχι «από τη γη στη σελήνη».
Μπορεί ο φίλος διορθωτής να μην πείραξε τη Γη (με κεφαλαίο), αλλά ευλόγως ίσως, δεν έδειξε αντίστοιχη ανοχή (;) στον Μόλοτοφ, τον οποίο, ακολουθώντας τον παραδοσιακό τονισμό, διόρθωσε σε Μολότοφ. Δεν είμαι γλωσσικά ανυποψίαστος. Οχι μόνο γνωρίζω, αλλά και επανειλημμένως έχω υποστηρίξει ότι υπάρχουν περιπτώσεις οπότε «το χρονίως κοινολεκτούμενο απολανθάνεται». Ωστόσο, σε κάποια ονόματα που το αποτύπωμά τους στην ελληνική πραγματικότητα (και επομένως, και στη γλώσσα) δεν είναι τόσο ισχυρό όσο, ας πούμε, εκείνο του Τσώρτσιλ (αυτόν, αν και είναι σαφώς Τσέρτσιλ, δεν μπορείς να «τον πειράξεις»), θεωρώ ότι θα μπορούσε ίσως να επιχειρείται ένα είδος σταδιακής αποκατάστασης της ορθής προφοράς. Οταν ο Χρουστσόφ ήταν ηγέτης της Σοβιετικής Ενωσης, οι ελληνικές εφημερίδες τον είχαν μετατρέψει σε Κρούτσεφ, ώστε το όνομά του να «χωράει» πιο εύκολα στους τίτλους των κειμένων. Σήμερα, ωστόσο, σε κείμενα πολιτικά, ιστορικά και άλλα, σχεδόν όλοι γράφουν ο Χρουστσόφ.
Εκτός από τον παραδοσιακά προφερόμενο και γραφόμενο Μολότοφ, ο οποίος ωστόσο είναι Μόλοτοφ, τέτοιες περιπτώσεις είναι, μεταξύ άλλων, ο επί σειράν ετών ηγέτης της Ινδίας, ο οποίος βέβαια δεν προφέρεται Νεχρού αλλά Νέρου (εκεί, μας παρέσυρε προφανώς το αγγλικό Nehru), ο Αμερικανός πρόεδρος Ρέιγκαν που έγινε ελληνικά Ρήγκαν ή Ρίγκαν, ο Ρώσος συγγραφέας Μπαρίς Παστερνάκ που τον μάθαμε ως Μπόρις Πάστερνακ και άλλοι πολλοί. Ακόμη και το βαφτιστικό όνομα και το πατρώνυμο του Λένιν δεν ήταν Βλαντιμίρ Ιλιτς, όπως τον μάθαμε στα αριστερά μας νιάτα, αλλά Βλαντίμιρ Ιλίτς (προσοχή, παρακαλώ στους τόνους, φίλε διορθωτή). Και βέβαια, η εκδοχή Μόλοτοφ δεν υπάρχει λόγος να επεκταθεί στις γνωστές «βόμβες» (παλαιότερα, κοκτέιλ), οι οποίες, ως κατεξοχήν «κοινολεκτούμενες», έχουν αυτονομηθεί από το όνομα στο οποίο οφείλουν την ονομασία τους. Εχουμε, λοιπόν, και λέμε: «Το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μόλοτοφ» αλλά «οι κουκουλοφόροι έριξαν μολότοφ». Φαίνεται λίγο εξεζητημένο, αλλά δεν είναι.
Ενα άλλο γλωσσικό που, κατά τη γνώμη μου, αξίζει να σχολιαστεί είναι η τάση ορισμένων να επιμένουν στο «αφορά στο», αντί του επαρκέστατου στη νεοελληνική κοινή «αφορά το». Εχω την αίσθηση, μάλιστα, ότι ιδιαίτερα συνηθίζεται αυτή η σύνταξη από πολιτικούς και άλλους «παράγοντες» του δημοσίου βίου, οι οποίοι θεωρούν ενδεχομένως ότι τα λεγόμενά τους αποκτούν επιπλέον κύρος όταν διανθίζονται από κάποια στοιχεία (ψευδο)λογιοτατισμού. Πάντως, ας έχουν υπόψη όσοι χρησιμοποιούν αυτήν τη σύνταξη ότι, στο μέτρο που λένε και γράφουν «αφορά στο», δεν θα πρέπει να λένε «αυτό δεν σε αφορά, είναι δικό μου θέμα», αλλά «αυτό δεν αφορά σε εσένα…».
Στην ίδια τάση ψευδολογιοτατισμού και εξεζητημένης καθαρολογίας θα απέδιδα και τη συνήθεια να γράφονται με κεφαλαίο αρχικό όλες οι ιδιότητες που έχει κάποιος και για τις οποίες ενδεχομένως νιώθει υπερήφανος. Διαβάζουμε έτσι, ας πούμε, ότι ο Χ. είναι Πρόεδρος του Συλλόγου Φιλανθών της Ανω Κυψέλης, Αντιπρόεδρος των εν Αθήναις Αγουλινιτσιωτών και Γραμματέας του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων στο σχολείο του γιου του. Παρεμπιπτόντως, επιμένω –και θα εξακολουθήσω να επιμένω– ότι ούτε καν η λέξη/ιδιότητα υπουργός γράφεται με κεφαλαίο αρχικό. Κεφαλαίο αρχικό απαιτεί ο οργανισμός ή ο θεσμός, όχι ο εκάστοτε επικεφαλής του. Εν ολίγοις, το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, αλλά ο υπουργός, ο υφυπουργός, ο γενικός γραμματέας του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας.
Και ένα τελευταίο, επίσης σχετικά με μια αρκετά κοινή πλέον στις μέρες μας ιδιότητα, αυτή του κατόχου διδακτορικού. Ούτε «Δρ», λοιπόν, ούτε «δρ.» Ούτε με κεφαλαίο Δ ούτε με τελεία μετά το ρ. Το απλό «δρ» φτάνει και περισσεύει. Οσο για το κύρος, πολιτικό, επιστημονικό ή άλλο, από άλλα εξαρτάται. Οχι από τα κεφαλαία αρχικά.
