Τα πολύχρωμα γυάλινα γλυπτά της Ισπανίδας Νοέμι Ιγκλέσιας Μπάριος ανάβουν μόνον όταν δύο άνθρωποι αγκαλιαστούν, φιληθούν ή πιαστούν χέρι χέρι, μπροστά από μία κάμερα, η οποία στέκει κοντά στο έργο της με τίτλο «The falling city». Κρεμασμένα σε μια λεπτή μεταλλική κατασκευή δημιουργούν έναν κύκλο γύρω από δύο δέντρα στο Πεδίον του Αρεως· δύο κυπαρίσσια από τα οποία μόνο το ένα είναι πλήρως ανεπτυγμένο. Η θέση του έργου που μιλάει για την αγάπη δεν είναι τυχαία. Οι επιμελητές της έκθεσης Plásmata 3 της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση έμαθαν από τους περιοίκους του πάρκου ότι τα δέντρα φυτεύτηκαν πριν από χρόνια από μια γυναίκα που έχασε τον σύζυγό της. Ενας κεραυνός, όμως, έκαψε το ένα από τα δύο και ύστερα από λίγο καιρό η γυναίκα πέθανε. Αστικός θρύλος ή πραγματικότητα; Κανείς δεν ξέρει με σιγουριά.
«Ζούμε το Πεδίον του Αρεως, δεν το διαπερνάμε απλώς», τόνισαν η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, και ο Πρόδρομος Τσιαβός, διευθυντής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας, καλωσορίζοντάς μας στην τρίτη εκδοχή των Πλασμάτων, που υποδέχονται το κοινό με την ερώτηση «We’ve met before, haven’t we?».
Αυτή τη φορά, αν και στο σύνολό τους τα Πλάσματα δεν αποτελούν εγκαταστάσεις εντυπωσιακού μεγέθους και εφέ, εξαπλώνονται σε μεγαλύτερο μέρος του πάρκου, κρυμμένα σε θάμνους, ξεπροβάλλοντας πίσω ή πάνω σε δέντρα και λειτουργώντας ως εγκαταστάσεις που συμβαδίζουν με το φυσικό τοπίο και τη λειτουργία του πάρκου, σαν να υπήρχαν εκεί από πάντα – σαν να τα έχουμε ξανασυναντήσει σε κάποιον περίπατό μας.
Η έκθεση δεν ακολουθεί μια γραμμική διαδρομή, αλλά ο επισκέπτης μπορεί να «χαθεί», ανακαλύπτοντας τις ψηφιακές εγκαταστάσεις και τα γλυπτά. Χωρίζεται πάντως σε τρεις κύριες θεματικές ενότητες, ξεκινώντας με εκείνη της «ψευδοαρχαιολογίας». Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης τοποθετεί σε τρία σημεία του πάρκου τεράστιους κίονες-μαξιλάρια, πάνω στους οποίους οι περαστικοί μπορούν να καθίσουν, ακόμη και να ξαπλώσουν. Το έργο με τίτλο «Αναρχαιολογική αναπαράσταση» συνομιλεί με τον πρωτοποριακό «Πανκθενώνα- Punkthenon», του καλλιτεχνικού ντουέτου The Callas, οι οποίοι έφτιαξαν έναν «αναρχικό» Παρθενώνα με μάρμαρα από σπασμένα πεζοδρόμια του κέντρου της Αθήνας, παντρεύοντας την ιερότητα του μνημείου με την πόλη του σήμερα.
«Ζούμε το Πεδίον του Αρεως, δεν το διαπερνάμε απλώς», τόνισε η καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου.
Το ίδιο επιδιώκει και η Κατερίνα Κομιανού μέσα από μερικά ψηφιακά καρέ, που θυμίζουν εικόνες παλαιού αρχειακού υλικού, οι οποίες όμως αιχμαλωτίζουν εντελώς σύγχρονα πλάνα από την πλατεία Πρωτομαγιάς, την πλατεία Βικτωρίας κ.ά. Αν και με μια φευγαλέα ματιά η οθόνη που ξεπροβάλλει ανάμεσα στα δέντρα φαίνεται να παίζει σε λούπα ένα ντοκιμαντέρ περασμένης δεκαετίας, παρατηρώντας τις εναλλαγές των εικόνων αναγνωρίζουμε συνθήματα και γκράφιτι που αποτυπώθηκαν τα τελευταία χρόνια σε σημεία του κέντρου. Σημαντικό ρόλο στο εικαστικό αφήγημα που πλέκουν τα Πλάσματα είναι η πνευματικότητα, αποδεσμευμένη από συγκεκριμένες θρησκευτικές έννοιες και η ενέργεια που εκπέμπει το πάρκο, τόσο από τον κόσμο που ζει γύρω του, όσο και από εκείνους που το επισκέπτονται για να αθληθούν, να κάνουν γιόγκα, να προσευχηθούν.
Ο Πιερ Κριστόφ Γκαμ δημιουργεί ένα χώρο εμβύθισης, το «The Sanctuary of Dreams», που μοιάζει με ναό, στο οποίο καλεί τον επισκέπτη να μπει μέσα και να σκεφθεί εναλλακτικές εκδοχές της ζωής, από την καθημερινότητα μέχρι τις βαθύτερες ανθρώπινες συνήθειες, όπως το φαγητό, το παιχνίδι, τα όνειρα, η πίστη και η αγάπη, με τη βοήθεια ενός περφόρμερ – καθοδηγητή. Την ίδια στιγμή, η Μαρτίνα Μαρτσινιάκ εστιάζει στη δύναμη της εικόνας στην ψηφιακή εποχή με το έργο της «Anatomy of Non-Fact. Chapter 1: AI Hyperrealism». Με αφορμή τη διάσημη φωτογραφία του Πάπα Φραγκίσκου (που δημιουργήθηκε από πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης) να φοράει ένα λευκό μπουφάν Balenciaga που έγινε viral το 2023, η καλλιτέχνις εξετάζει πώς η ΑΙ μπερδεύει τα όρια μεταξύ αλήθειας και αληθοφάνειας και πώς τα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης διαμορφώνουν την αντίληψή μας για την αυθεντία και την αξιοπιστία της πληροφορίας. Ενα ακόμη έργο που ξεχωρίζει είναι και η «Πομπή σκιών», του Ουίλιαμ Κέντριτζ, η οποία μοιάζει με παράσταση θεάτρου σκιών, καθώς βλέπουμε στρατιές από ανθρωπόμορφες φιγούρες, πιθανόν εκτοπισμένων, που δεν γνωρίζουμε από πού έρχονται ή που πηγαίνουν.
Στην τελευταία ενότητα, που ασχολείται με τα ζώα, οι καλλιτέχνες παρουσιάζουν μορφές οι οποίες μοιάζουν με φανταστικά πλάσματα βγαλμένα από βιβλία του Μπόρχες και άλλα που μπορούμε να συναντήσουμε στο πάρκο. Σε αυτή τη θεματική εντάσσονται, μεταξύ άλλων, τα έργα «Προσοχή στους σκύλους» των The Callas, οι «Γείτονες» του Μανούσου Μανουσάκη και το «Love me. Lick me. Forgive me» της Τζάνις Ράφα. Παρόλο που ο αριθμός των έργων είναι μεγάλος, ραχοκοκαλιά των φετινών Πλασμάτων είναι, όπως εξήγησαν οι επιμελητές, οι παράλληλες δράσεις του προγράμματος το οποίο αποτελείται από συζητήσεις, κινηματογραφικές προβολές, εργαστήρια και ένα dj set από το Stegi Radio, δημιουργώντας περισσότερο μια ατμόσφαιρα γιορτινού χάπενινγκ παρά εικαστικής έκθεσης.
«Plasmata 3 – We’ve met before, haven’t we?», Πεδίον του Αρεως, έως τις 15 Ιουνίου.
