ΜΠΕΡΝΑΡΝΤ ΜΑΛΑΜΟΥΝΤ
Το καπέλο του Ρέμπραντ
μτφρ.: Τόνια Κοβαλένκο
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 512
Περίπου χίλιες σελίδες αριθμούν οι δύο εκδόσεις των διηγημάτων του Μπέρναρντ Μάλαμουντ που έχουν κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Το 2020 γίναμε γνώστες της επιδεξιότητας του Αμερικανού συγγραφέα στη μικρή φόρμα με τη συλλογή «Το μαγικό βαρέλι» και τώρα, τέσσερα χρόνια μετά, με τη συλλογή «Το καπέλο του Ρέμπραντ», επιβεβαιώνεται πλήρως η ζέση που έδειξε στις μικρές ιστορίες του.
Μπορεί το 1967 να έλαβε το σεπτό βραβείο Πούλιτζερ για το μυθιστόρημά του «Ο μάστορας» (εκδ. Καστανιώτη), εντούτοις το σύνολο των διηγημάτων του μάς προσφέρει μια καλειδοσκοπική ματιά γύρω από τις βασικές θεματικές που καθορίζουν το έργο του.
Η μυθοπλασία του Μάλαμουντ διαπνέεται από μια θετική εκτίμηση για τη ζωή. Παρά τα βάσανα, τις απογοητεύσεις ή τον πόνο που υφίστανται οι ήρωές του, η ζυγαριά γέρνει πάντα υπέρ της ζωής. Ο ίδιος, άλλωστε, στα μέσα του 20ού αιώνα, οπότε και ξεκίνησε τη συγγραφική του σταδιοδρομία, γύρισε την πλάτη στον μηδενισμό και τον αρνητισμό που κυριαρχούσε, εν πολλοίς, στη λογοτεχνία της Αμερικής.
Η μυθοπλασία του Μάλαμουντ διαπνέεται από μια θετική εκτίμηση για τη ζωή, παρά τα βάσανα, τις απογοητεύσεις ή τον πόνο που υφίστανται οι ήρωές του.
Η άλλη διαφοροποίησή του με τους συγκαιρινούς του συγγραφείς είναι ότι τάχθηκε υπέρ της παραδοσιακής πλοκής θεωρώντας πως το υπέρτατο καθήκον του συγγραφέα είναι να αφηγηθεί μια ιστορία που να έχει συνεκτική φόρμα. Σε αντίθεση με την εγγενή αμορφία του Νέου Μυθιστορήματος.
Οι ιστορίες στο «Καπέλο του Ρέμπραντ» κουβαλούν κάτι από τους μεγάλους της λογοτεχνίας του 19ου αιώνα. Αίφνης, από τον κόσμο που δομεί ξεπηδάει το πνεύμα του Λέοντος Τολστόι, του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, του Γκουστάβ Φλομπέρ.
Την ίδια στιγμή, όμως, ερανίζεται στοιχεία από τους σημαντικούς συγγραφείς της Αμερικής, όπως ο Στίβεν Κρέιν, ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ και ο Σέργουντ Αντερσον.
Στα περισσότερα διηγήματά του πρωταγωνιστές είναι Εβραίοι ή Ιταλοί.
Ο Μάλαμουντ ήταν Εβραίος και μέσω του πατέρα του, ο οποίος ήταν ένας Εβραίος μετανάστης, ήρθε σε επαφή με τα Γίντις από πολύ νωρίς. Ηταν, λοιπόν, λογικό να δώσει σε πολλούς ήρωές του αυτά τα χαρακτηριστικά, καθώς του ήταν οικεία. Ωστόσο για τον Μάλαμουντ ο Εβραίος δεν είναι κάποιος μοναδικός μάρτυρας του κόσμου. Περισσότερο είναι μια μεταφορά για όλα τα ανθρώπινα όντα.
Κάπως έτσι, οι ήρωές του είναι συνήθως άνθρωποι που βρίσκονται παγιδευμένοι στη μοίρα τους, αλλά με κάποιον τρόπο, είτε με τη δική τους δύναμη είτε με τη βοήθεια της τύχης, καταφέρνουν να την ξεπεράσουν.
Ο Μάλαμουντ αντιμετωπίζει όλους τους ήρωές του με τον δέοντα ανθρωπισμό. Μπορεί κάποιες φορές να τους βάζει να δέχονται βολές και πυρά, στο τέλος όμως τους αφήνει να χαρούν την αγάπη, την ελπίδα και την ομορφιά του κόσμου.
Μια τυπική ιστορία του Μάλαμουντ, όπως αυτές που συγκροτούν το «Καπέλο του Ρέμπραντ», ξεκινάει με την πορεία μύησης του πρωταγωνιστή. Συνήθως ένας νεαρός ή ένας ηλικιωμένος με ανολοκλήρωτη προσωπικότητα, συναντούν μια πατρική φιγούρα που θα τους διδάξει τις έννοιες του πόνου και της πνευματικότητας και μέσω αυτής της διδαχής θα τους οδηγήσει στην απόφαση να αναλάβουν την ευθύνη της ζωής τους, δίχως να μπλέκονται στα δίχτυα της μοίρας.
Από τα 25 διηγήματα που συγκροτούν την παρούσα έκδοση ξεχωρίζει το ομώνυμο, που είναι μια αλληγορία για την αδυναμία των ανθρώπων να κατανοήσουν ο ένας τον άλλο. Στο «Καπέλο του Ρέμπραντ», ο Ρούμπιν είναι γλύπτης και ο Αρκιν ιστορικός τέχνης, συνάδελφοι σε μια σχολή τέχνης της Νέας Υόρκης. Συναντιούνται καθημερινά και χαιρετιούνται άηχα. Μια μέρα, όμως, ο Αρκιν κάνει μια παρατήρηση για το καπέλο που φοράει ο Ρούμπιν λέγοντάς του πως θυμίζει εκείνο που φορούσε ο Ρέμπραντ στις αυτοπροσωπογραφίες του. Από εκείνη τη στιγμή η σχέση τους παγώνει. Τελικά, ο Αρκιν ζητάει συγγνώμη, ο Ρούμπιν κλαίει και οι δύο άνδρες ξαναρχίζουν τη στενή φιλία τους.
Είτε μέσω του ρεαλισμού είτε μέσω των υπερβατικών δυνάμεων, οι ιστορίες του Μάλαμουντ είναι ευφρόσυνες και πλήρως ανεπτυγμένες. Εξαιρετική η μετάφραση της Τόνιας Κοβαλένκο.
