Κρίνοντας από τις δημοσιογραφικές αντιδράσεις στην αίθουσα του Ινστιτούτου Γκαίτε όπου πραγματοποιήθηκε χθες η κοινή συνέντευξη Τύπου του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου και του Εθνικού Θεάτρου για την παγκόσμια πρεμιέρα της παράστασης «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, η σκηνοθετική άποψη του Γερμανού Ούλριχ Ράσε θα είναι από αυτές που θα συζητηθούν φέτος το καλοκαίρι. Το βλέμμα του Ράσε εστιάζει στον ρόλο του Κρέοντος, τον οποίο βλέπει όχι ως έναν αρχετυπικό ομολογητή της εξουσίας και αυταρχικό εχθρό της δημοκρατίας, αλλά ως ένα τραγικό πρόσωπο που συγκρούεται ανάμεσα στο εγώ και τα προσωπικά του συναισθήματα και στο εμείς, δηλαδή το κράτος και η τήρηση των νόμων.
«Πάντοτε ονειρευόμουν να ανεβάσω στην Επίδαυρο την “Αντιγόνη” του Σοφοκλή», είπε ο σκηνοθέτης. «Ισως ακουστεί κάπως παράξενο, αλλά η επιλογή μου δεν είχε τόσο σχέση με τον χαρακτήρα της ηρωίδας Αντιγόνης, όσο με τη φιγούρα του βασιλιά Κρέοντος. Μήπως σε αυτές τις εποχές των αλλαγών που ζούμε, εποχές στις οποίες η δημοκρατία αντιμετωπίζει μια διάβρωση εκ των έσω, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι αποστολή του Κρέοντος ως βασιλιά είναι να υπερασπίζεται το κράτος και τους νόμους; Οι νόμοι –κι αυτό το υπερασπίστηκε η αρχαία ελληνική κοινωνία– διέπουν κάθε δημοκρατία».
«Η σκηνική γλώσσα του Ράσε είναι τόσο δυναμική, ξεχωριστή και ιδιαίτερη που μας καλεί να δούμε με διαφορετική ματιά τέτοια σπουδαία έργα», σημείωσε η καλλιτεχνική διευθύντρια του Εθνικού Θεάτρου Αργυρώ Χιώτη, τονίζοντας ότι ο σχεδιασμός της παραγωγής ξεκίνησε από τον προκάτοχό της Γιάννη Μόσχο. «Τον συστήσαμε στο κοινό πριν από τρία χρόνια και εκείνη η επιτυχία δημιούργησε τις συνθήκες για να γίνει αυτή η διεθνής πρεμιέρα», τόνισε από την πλευρά της η διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών Κατερίνα Ευαγγελάτου.
Πράγματι, για πολλούς η παράσταση του «Αγαμέμνονα» που παρουσίασε ο σκηνοθέτης τον Ιούλιο του 2022 σε συνεργασία με το Residenztheater του Μονάχου στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου υπήρξε μια από τις καλύτερες σύγχρονες θεατρικές «μελέτες» πάνω στην αρχαία ελληνική τραγωδία. Τότε πρωτογνωρίσαμε τον περιζήτητο Ράσε ως έναν καλλιτέχνη με νεανική και καινοτόμο «σκηνοθετική γλώσσα»: φροντίδα για τον λόγο και τον ρυθμό, σωματικότητα, μηχανοκίνητα σκηνικά, εντυπωσιακοί φωτισμοί, δυνατή μουσική, επιμονή στη λεπτομέρεια και άψογη τεχνική.
«Μήπως σε εποχές στις οποίες η δημοκρατία αντιμετωπίζει μια διάβρωση εκ των έσω, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι αποστολή του βασιλιά είναι να υπερασπίζεται το κράτος και τους νόμους;».
Οσοι στον «Αγαμέμνονα» βιάστηκαν να κρίνουν τη χρησιμότητα της μηχανικής κατασκευής που εγκαταστάθηκε στην ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου, θεωρώντας ότι είναι ένα φορμαλιστικό πείραμα, διαψεύστηκαν από τον τρόπο που ο συγκεκριμένος δίσκος λειτούργησε στην παράσταση –μια μεταφορά για τον αέναο κύκλο εκδίκησης και αντεκδίκησης στον οίκο των Ατρειδών– και «κούρδισε» τους ερμηνευτές στον παλμό του. Η ίδια κατασκευή θα βρίσκεται και φέτος στην αρχαία Επίδαυρο: μια πλατφόρμα που περιστρέφεται κουβαλώντας στην πλάτη της τους ηθοποιούς, αναγωγή στη μοίρα που διαρκώς γυρίζει συντρίβοντας τους θνητούς που δεν διαθέτουν ευελιξία αλλά και αρχές.
Η Κόρα Καρβούνη, που υποδύεται τον ρόλο της Αντιγόνης, τοποθετήθηκε εύστοχα πάνω στο πολυεπίπεδο, όπως είπε, ποιητικό θέατρο του Ράσε σχολιάζοντας πως στην περιστροφική πλατφόρμα δεν μπορεί κανείς –ηθοποιός ή θεατής– να μην αναγνωρίσει ένα κομμάτι της δικής του υπαρξιακής πάλης. Η φεμινιστική πτυχή αυτής της τραγωδίας, όπως σχολίασε ο σκηνοθέτης, εκφράζεται από τους τρεις γυναικείους ρόλους· την Αντιγόνη, την Ισμήνη (Κίττυ Παϊταζόγλου) και τον/την Τειρεσία (Φιλαρέτη Κομνηνού). Οι φωνές τους αποτελούν φορείς της αντίστασης στη δύναμη του Κρέοντος. Ο Γιώργος Γάλλος, που θα ενσαρκώσει τον Κρέοντα και ο Θάνος Τοκάκης στον ρόλο του Φύλακα μίλησαν από την πλευρά τους για τις απαιτήσεις των προβών, αλλά και τη διεύρυνση του ορίζοντα που θέτει επί σκηνής η οπτική του Ράσε, η οποία κινείται εκτός θεατρικών στερεοτύπων.
Η καθημερινή διδασκαλία του Χορού, που αποτελεί για τον Ράσε καθοριστικό στοιχείο στη δραματουργία του, γίνεται εξαντλητικά αλλά «με ζήλο, ζέση και εργασιακό πάθος» από τον Γιάνικ Σέμπενερ και τους Ελληνες ηθοποιούς. Η μετάφραση είναι του Νίκου Παναγιωτόπουλου, ενώ ζωντανή μουσική θα φέρουν στην παράσταση δύο κοντραμπασίστες και δύο κρουστοί.
Αντιγόνη, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 27-29 Ιουνίου.
