Σύγχρονες έρευνες εκτιμούν ότι στην αρχαιότητα στεκόταν ήρεμος και αγέρωχος στην κορυφή του Τύμβου Καστά. Το 1912, ωστόσο, τμήματα της βάσης του ανακαλύφθηκαν τυχαία από Ελληνες στρατιώτες των Βαλκανικών Πολέμων, ενώ το 1916 Βρετανοί αξιωματικοί του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου εντόπισαν στη διάρκεια κατασκευής οχυρώσεων μαρμάρινα τμήματά του. Οι τελευταίοι μάλιστα επιχείρησαν να φυγαδεύσουν τα ευρήματά τους, όμως ένας εχθρικός βομβαρδισμός ματαίωσε τα σχέδιά τους. Και όταν το 1929 η αμερικανική εταιρεία Monks-Ulen ανέλαβε την αποξήρανση της πεδιάδας των Σερρών και της Δράμας, το έργο αποδείχθηκε καθοριστικό για την ανεύρεση περαιτέρω τμημάτων του μαρμάρινου λέοντος της Αμφίπολης.
Η ανακατασκευή του, που ξεκίνησε το 1936, ανατέθηκε στη Γαλλική Σχολή και στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών.
Το εγχείρημα δεν ήταν εύκολο, γιατί ενώ τυπολογικά ο λέων της Αμφίπολης ανήκει σε ένα σύνολο γλυπτών του 4ου π.Χ. αιώνα που περιλαμβάνει τον λέοντα του Πειραιά και εκείνον της Χαιρώνειας, ο ίδιος δεν ήταν μονολιθικός, ενώ από τα 11 σωζόμενα τμήματά του έλειπαν κάποια σημαντικά για την κατανόηση της μορφής του. Ο γλύπτης Ανδρέας Παναγιωτάκης συνεργάστηκε για την αναστήλωση με τους Οσκαρ Μπρόνιρ και Ζακ Ροζέρ και αφού μελέτησε το μνημείο της Χαιρώνειας, τα ανεύρετα μέλη του λέοντος της Αμφίπολης συμπληρώθηκαν με σκυρόδεμα και με χρωστικές, ενώ χρησιμοποιήθηκαν και σιδερένιοι σύνδεσμοι. Η βάση του ανακατασκευάσθηκε με 130 μαρμάρινα τμήματα από τον περίβολο του Τύμβου Καστά.
Σήμερα, ο ύψους τεσσάρων μέτρων λέων της Αμφίπολης (οκτώ με τη βάση του) περιβάλλεται στο πίσω μέρος από κωνοφόρα, ενώ μπροστά περνάει η παλαιά εθνική οδός. Η υγρασία της περιοχής, το κονίαμα από τσιμέντο και η διάβρωση των σιδερένιων συνδέσμων έχουν δημιουργήσει προβλήματα στην επιφάνειά του: βιολογικές επικαθήσεις, λεκέδες οξείδωσης, χρωματικές αλλοιώσεις κ.ά. Θα αντιμετωπισθούν με καθαρισμό, πλήρωση ρωγμών, αφαίρεση κονιαμάτων και με τις υπόλοιπες επεμβάσεις που προβλέπει η μελέτη συντήρησης της ΕΦΑ Σερρών, η οποία εγκρίθηκε χθες από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Η Βασ. Ολγας
Το ΚΑΣ έδωσε επίσης πράσινο φως ομόφωνα και στην αρχιτεκτονική μελέτη για την ανάδειξη των αρχαιοτήτων επί της λεωφόρου Βασιλίσσης Ολγας. Η μελέτη, του αρχιτεκτονικού γραφείου του Γεώργιου Προβελέγγιου σε συνεργασία με την ΕΦΑ Αθηνών, προβλέπει ότι θα αναδειχθούν χωρίς στέγαστρο ή υαλοπίνακα δύο σκάμματα των ανασκαφών: το ένα περιλαμβάνει το δυτικό τμήμα μεγάλου συγκροτήματος των ρωμαϊκών χρόνων, πιθανότατα του 2ου μ.Χ. αιώνα, που διέθετε περίστυλη αυλή και 60 δωμάτια, καθώς και ένα τμήμα της αμυντικής τάφρου που είχε διανοιχθεί κατά μήκος του Θεμιστόκλειου τείχους στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα. Από την πλευρά του Ζαππείου θα επικοινωνούν με μια ημικυκλική στοά του ρωμαϊκού συγκροτήματος που έχει εντοπιστεί παλαιότερα, ενώ από την πλευρά του δρόμου θα περιβάλλονται με κιγκλίδωμα.
