Ιδιαίτερα επιτυχημένη υπήρξε η συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στις 11 Απριλίου στην αίθουσα «Χρήστος Δ. Λαμπράκης». Υπό τη μουσική διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού το σύνολο απέδωσε την «Ιεροτελεστία της άνοιξης» του Ιγκορ Στραβίνσκι, ενώ μετά το διάλειμμα ερμήνευσε το αγαπητό Τέταρτο Κοντσέρτο για πιάνο του Μπετόβεν με σολίστα έναν ακόμα διάσημο Ρώσο πιανίστα, τον Νικολάι Λουγκάνσκι.
Η ιστορική μνήμη είναι σημαντική, καθώς ανάμεσα σε άλλα επιτρέπει να δει κανείς πού βρισκόταν κάποτε και πού βρίσκεται σήμερα. Δεν έχουν περάσει ούτε πενήντα χρόνια από τότε που ο (άλλοτε) Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος είχε αντιπαρατεθεί δριμύτατα με τον Μάνο Χατζιδάκι, ο οποίος τα έτη 1975 έως 1982 υπήρξε διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Ενα από τα βασικά επιχειρήματα εναντίον του ήταν ότι το ρεπερτόριο σύγχρονων έργων τα οποία εισήγαγε, δηλαδή οι συνθέσεις των Στραβίνσκι, Μπάρτοκ και Σένμπεργκ, αποτελούσαν «πολιτιστικό κίνδυνο» (Κ. Ρωμανού, «Η Καθημερινή», 31.7.1977). Σήμερα η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών είναι μια άλλη ορχήστρα. Τα περισσότερα από τα μέλη της δεν ζούσαν καν τότε. Ο Λουκάς Καρυτινός μάλλον δεν κινδυνεύει από παρόμοιες καταγγελίες και η ορχήστρα δείχνει πόσο έχει προχωρήσει, όπως επίσης με πόση επιτυχία μπορεί να υποστηρίξει σήμερα συνθέσεις των Στραβίνσκι, Μπάρτοκ και Σένμπεργκ.
Αξιοθαύμαστη ερμηνεία από τον Νικολάι Λουγκάνσκι στο Τέταρτο Κοντσέρτο για πιάνο του Μπετόβεν.
Το 1977 η «Ιεροτελεστία» ήταν ήδη ένα ιστορικό έργο 64 ετών. Οχι απλώς δεν αποτελούσε «πολιτιστικό κίνδυνο», αλλά, μετά το σοκ που προκάλεσε η πρώτη της ακρόαση, σύντομα αναγνωρίστηκε ως ένα από τα αριστουργήματα του 20ού αιώνα. Ο Στραβίνσκι, ο οποίος για την παρισινή σεζόν των «Ρωσικών Μπαλέτων» του Ντιάγκιλεφ είχε ήδη συνθέσει το «Πουλί της φωτιάς» (1910) και τον «Πετρούσκα» (1911), εμπνεύστηκε την υπόθεσή της από παγανιστικούς θρύλους της πατρίδας του και έγραψε μια μουσική απαράμιλλης δύναμης και μεγάλης πρωτοτυπίας. Ο τρόπος με τον οποίο αξιοποίησε το μέτρο, τον ρυθμό, την αρμονία, τις (μουσικές) διαφωνίες ήταν πρωτόγνωρος και άλλαξε τον ρου της ιστορίας της μουσικής για όλους όσοι τον ακολούθησαν. Οι σημερινές ορχήστρες έχουν πλέον αφομοιώσει τη γραφή του συνθέτη και έχουν αποκωδικοποιήσει τη μουσική γλώσσα του έργου. Ετσι, στην πλειονότητά τους αποδίδουν την «Ιεροτελεστία» συντεταγμένα και με καλλιεργημένο ήχο, ο οποίος σχεδόν αντιτάσσεται στην αγριότητα του θέματος, που αφορά τη θυσία μιας νέας κοπέλας για τον εξευμενισμό του θεού της άνοιξης.
Δίνοντας παλμό
Στη συναυλία της 11ης Απριλίου ο Καρυτινός κράτησε τις ισορροπίες ανάμεσα στην επιτυχημένη, χωρίς προβλήματα απόδοση της μουσικής και στην επιθυμητή τραχύτητά της σε πολλά από τα επεισόδια του έργου. Προφανώς η συνεισφορά μεμονωμένων πνευστών, που αριστοτεχνικά αξιοποιεί ο Στραβίνσκι, συνέβαλε στο επιτυχημένο αποτέλεσμα, ωστόσο ήταν η μουσική διεύθυνση εκείνη που ανέδειξε την ατμόσφαιρα, φρόντισε για τις κλιμακώσεις από ενότητα σε ενότητα και έδωσε παλμό σε μια μουσική που αυτό κυρίως χρειάζεται, καθώς στηρίζεται τόσο αποφασιστικά στον ρυθμό. Η βραδιά άξιζε και μονάχα γι’ αυτή την ερμηνεία.
Μετά το διάλειμμα εμφανίστηκε ο Νικολάι Λουγκάνσκι, ο οποίος ακριβώς δύο χρόνια πριν, στις 7 Απριλίου 2023, είχε συνεργαστεί με την Κρατική για το Τρίτο Κοντσέρτο για πιάνο του Ραχμάνινοφ. Αυτή τη φορά, στο Τέταρτο του Μπετόβεν η δεξιοτεχνία του προφανώς αποδείχθηκε χρήσιμη, αλλά δεν βρήκε χώρο να λάμψει παρά στο τμήμα ελεύθερου αυτοσχεδιασμού, δηλαδή την «καντέντσα» του πρώτου μέρους. Στον Μπετόβεν σημασία έχει κυρίως η έκφραση και ο λυρισμός προκειμένου να αναδειχθεί το αργό δεύτερο μέρος. Το παίξιμο του Λουγκάνσκι διέθετε εξαιρετική δύναμη και εντυπωσιακό έλεγχο της δυναμικής, στοιχεία που εκτιμήθηκαν κυρίως στο πρώτο και στο τρίτο μέρος, καθώς οι αποχρώσεις του έδιναν νόημα σε κάθε επανάληψη φράσης ή παραγράφου. Ο Καρυτινός πλαισίωσε τις επιλογές του, αλλά εύλογα του άφησε τον πρώτο λόγο.
Κεντρική Εικόνα: Το παίξιμο του Λουγκάνσκι διέθετε δύναμη και εντυπωσιακό έλεγχο της δυναμικής, στοιχεία ευπρόσδεκτα στα ζωηρά μέρη του έργου. [Μαργαρίτα Νικητάκη]
