Η Κίρκη συμβουλεύει τον Οδυσσέα να ταξιδέψει στον Αδη. Και αυτός, αφού αναχωρεί απ’ το νησί της, φτάνει στα πέρατα του ωκεανού και εισχωρεί στο στόμιο του κάτω κόσμου. Ακολουθεί η θρυλική ραψωδία της Νέκυιας.
Ο κύριος Γκρι λέει ότι αυτή την πάροδο στο νησί της Κίρκης προς την είσοδο του Αδη τη βρίσκει στις μουσικές του Γκιόργκι Λίγκετι (1923-2006). «Ακουσε το Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα», επιμένει, «ειδικά το τρίτο μέρος, που είναι και ιντερμέτζο, και ίσως καταλάβεις. Ολο το έργο είναι ένα πέρασμα σε κάτι άλλο».
Ο Λίγκετι το ολοκλήρωσε τρία χρόνια προτού πεθάνει. Αν είναι αποχαιρετισμός, είναι τρομακτικός. Το ακούω στο νέο άλμπουμ που κυκλοφόρησε η Harmonia Mundi με τίτλο «Λίγκετι. Κοντσέρτα», όπου σολίστ είναι η δαιμονική Ιζαμπελ Φάουστ. Τη συνοδεύουν η φημισμένη –πλέον– ορχήστρα Le Siecles υπό τη διεύθυνση του χαρισματικού Φρανσουά-Χαβιέρ Ροθ.
Ο Λίγκετι έχασε σχεδόν όλη του την οικογένεια στα ναζιστικά στρατόπεδα. Στράφηκε στην Αριστερά· αλλά δεν ήταν καθόλου απλό να είσαι άνθρωπος και μουσικός στην κομμουνιστική Ουγγαρία. Τους ξέφυγε μια χαρά.
Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ «έστειλε», μέσω των ταινιών του, τις μουσικές του στο Διάστημα, όπου μοιάζει να είναι ο φυσικός χώρος των ιδιότυπων, εφιαλτικών συχνά, παράδοξων ακόμα συχνότερα, αρμονιών του. Τυχαίο που και ο Γιώργος Λάνθιμος επέλεξε μουσικές του σε μια ταινία του; Διότι δεν πρέπει να λησμονούμε και το βαθύ, απέραντο Διάστημα της ανθρώπινης ψυχής.
Το νέο αυτό άλμπουμ περιλαμβάνει και το Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα (σολίστ ο Ζαν-Φρεντερίκ Νουμπεργκέρ) που ο Λίγκετι έγραψε τη δεκαετία του ’80, μα και ένα όλο φρεσκάδα «συμβατικό» νεανικό έργο, του 1951, όταν ακόμα νόμιζε πως ήταν κομμουνιστής, το Ρομανικό Κοντσέρτο για μικρή ορχήστρα – συν δύο απίθανα έργα του παλιού του φίλου Γκιόργκι Κούρταγκ (γενν. το 1926) για κουαρτέτο εγχόρδων («Aus der Ferne» III & V). Οι δύο μουσικοί είχαν γνωριστεί στη Βουδαπέστη το 1945, στοιχειωμένοι από τα φαντάσματα των εξοντωμένων συγγενών τους μα γεμάτοι πάθος για το μέλλον.
Τα έργα του Κούρταγκ με κρατούν στη Νέκυια, βαθιά στο σκοτάδι. Αλλά το Κοντσέρτο για πιάνο του Λίγκετι εμένα μου θυμίζει την ξέφρενη φιγούρα μιας Γιαπωνέζας σαμάνας, της θεάς Αμε-νο-Ουζούμε-νο-Μικότο (το Ανησυχαστικό Θηλυκό από τα Ουράνια). Οπως λέει ένας ιαπωνικός μύθος του 8ου αιώνα, όταν χόρευε, το έκανε για να παρασύρει τη θεά του Ηλιου να συρθεί έξω από τη σπηλιά της. Είναι τότε που όλος ο κόσμος λούζεται στο φως. Επιστροφή στην Ιθάκη· στη ζεστή, υγρή φωλιά που νοσταλγείς από τότε που άνοιξες τα μάτια σου.
