«Οπου και αν τη συναντήσεις, η προκατάληψη σκιάζει την αλήθεια», λέει ο Χένρι Φόντα απευθυνόμενος στην ιδροκοπημένη ομήγυρη των «12 ενόρκων» του Σίντνεϊ Λιούμετ. Το κλασικό φιλμ του 1957 αποτελεί μία από τις κορυφαίες κινηματογραφικές σπουδές πάνω σε θέματα δικαιοσύνης – δικαίου και, φυσικά, συμπεριλαμβάνεται στο πρωτότυπο αφιέρωμα «Η δικαιοσύνη στον κινηματογράφο», που διοργανώνει αυτό το Σαββατοκύριακο (10-11/5) και για πρώτη φορά η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Για ένα διήμερο οι αίθουσες της Ταινιοθήκης φιλοξενούν αμιγή δικαστικά δράματα, όπως για παράδειγμα το πολύ πιο πρόσφατο –και εξαιρετικό– «Υπόθεση Γκολντμάν» του Σεντρίκ Καν, αλλά και φιλμ που κινούνται περισσότερο στον άξονα της πολιτικής – Ιστορίας σαν το «Ζ» του Κώστα Γαβρά.
Ο σπουδαίος Ελληνας κινηματογραφιστής θα συμμετάσχει μάλιστα σε διαδικτυακή συζήτηση που θα γίνει το Σάββατο στο πλαίσιο του αφιερώματος, μαζί με τον καθηγητή Ιστορίας Κώστα Κορνέτη και την πρόεδρο του Δ.Σ. της Ταινιοθήκης, Μαρία Κομνηνού. «Το δικαστικό δράμα είναι ένα είδος που αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στην Αμερική, όπου δημιουργήθηκε σημαντική παράδοση, αλλά και στην Ευρώπη – το βρετανικό σινεμά, για παράδειγμα, έχει δώσει αξιόλογα δείγματα. Στην Ελλάδα, αντιθέτως, ο καταπιεστικός εκσυγχρονισμός και η καχεκτική δημοκρατία που επικρατούσε μέχρι το 1967, σε συνδυασμό με την έλλειψη σχολών σεναρίου κ.τ.λ., δεν βοήθησαν να καλλιεργηθεί το είδος. Αργότερα ο νέος ελληνικός κινηματογράφος είχε άλλα πιο “επείγοντα” θέματα να ασχοληθεί, όπως η πολιτική ιστορία, ωστόσο υπάρχουν ταινίες όπως ο «Ιωάννης, ο βίαιος» της Τώνιας Μαρκετάκη, όπου το δικαστικό είδος αξιοποιείται, ώστε να θιγεί με σχεδόν νιτσεϊκό τρόπο το δίπολο ψεύδους και αλήθειας», σημειώνει η κ. Κομνηνού.
Το πρόγραμμα του αφιερώματος, πάντως, φροντίζει να καλύψει ένα ευρύ φάσμα δικαστικών θεματικών, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα ποικιλία στις κινηματογραφικές σχολές και στις περιόδους που εκπροσωπούνται. Εκεί βλέπουμε για παράδειγμα το «Κράμερ εναντίον Κράμερ» του Ρόμπερτ Μπέντον, μια ταινία που εξερευνά πτυχές του οικογενειακού δικαίου, μέσα από την κόντρα των χαρακτήρων του Ντάστιν Χόφμαν και της Μέριλ Στριπ. Αντίστοιχα, με θέματα κοινωνικών δικαιωμάτων ασχολείται ο πρόσφατος «Αγώνας για δικαιοσύνη» (2019) του Ντέστιν Ντάνιελ Κρίτον, όπου ο θαρραλέος δικηγόρος Μπράιαν Στίβενσον (Μάικλ Μπ. Τζόρνταν) αγωνίζεται να σώσει έναν άδικα καταδικασμένο Αφροαμερικανό κρατούμενο. Πιο… προχωρημένη είναι η «Τεχνητή Δικαιοσύνη» (2024) του Σιμόν Καζάλ, ο οποίος οραματίζεται ένα κοντινό μέλλον, όπου οι δικαστικοί λειτουργοί έχουν αντικατασταθεί από λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης.
Το αφιέρωμα διοργανώνει η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα θεματικών και ποικιλίας στις κινηματογραφικές σχολές και περιόδους.
Οσο για την ιστορική – πολιτική διάσταση, πλην του «Ζ», στο αφιέρωμα θα προβληθούν επίσης τα «Πέτρινα χρόνια» του Παντελή Βούλγαρη, ενώ στη συζήτηση που θα ακολουθήσει, με συντονιστή τον πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας, Μιχάλη Πικραμένο, θα λάβουν μέρος ο πρωταγωνιστής Δημήτρης Καταλειφός και ο ιστορικός-συγγραφέας Μενέλαος Χαραλαμπίδης. «Μια ταινία όπως τα “Πέτρινα χρόνια” είναι διαφωτιστική για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε η δικαστική εξουσία στη μετεμφυλιακή Ελλάδα. Αυτό το καθεστώς εξαίρεσης που δημιουργείται κατά του αριστερού κόσμου αποτελεί θεμέλιο λίθο της εθνικόφρονης παράταξης μετά τις εκλογές του 1946 και έχει βέβαια σαν βασικό του χαρακτηριστικό τις δικαστικές διώξεις. Η μακρά διάρκεια των διώξεων μάλιστα, όπως φαίνεται και στην ταινία, είναι αυτή που καθηλώνει ολόκληρη τη χώρα, όχι μόνο την Αριστερά, αφού σχετίζεται άμεσα και με το πώς συγκροτείται η άλλη πλευρά», μας εξηγεί ο κ. Χαραλαμπίδης.
Ο ίδιος βρίσκει τον κινηματογράφο έναν καλό σύμμαχο στη μάχη κατά της ιστορικής άγνοιας, που γίνεται όλο και πιο κρίσιμη στις μέρες μας: «Πέραν της καλλιτεχνικής τους αξίας, οι ταινίες που έχουν επιλεχθεί είναι σημαντικές διότι αποτυπώνουν τη λειτουργία του δικαστικού συστήματος ιστορικά. Γενικώς το σινεμά είναι από τα καλύτερα εργαλεία προκειμένου να προσεγγίσει κανείς μαζικά και με την κατάλληλη γλώσσα σχεδόν οποιοδήποτε ζήτημα. Το “Ζ” του Γαβρά, για παράδειγμα, το έχουν δει εκατομμύρια άνθρωποι και έχει σημαδέψει ολόκληρες γενιές, με τρόπο που σίγουρα δεν μπορεί να πετύχει κάποια ακαδημαϊκή έρευνα».
Το διήμερο αφιέρωμα απευθύνεται σε όλο τον νομικό κόσμο της χώρας (δικαστικούς λειτουργούς, δικηγόρους, συμβολαιογράφους, σπουδαστές της ΕΣΔΙ, φοιτητές νομικών σχολών, δικαστικούς υπαλλήλους).
