«Δεν τέθηκε ποτέ υπό αμφισβήτηση η επαναφορά των έργων που βανδαλίστηκαν», τόνισε η ιστορικός τέχνης και διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Συραγώ Τσιάρα στην ομιλία της, με την οποία «άνοιξε» η χθεσινή ημερίδα «Η ελευθερία της τέχνης. Δεδομένα και προκλήσεις» στο Αμφιθέατρο της Πινακοθήκης, που οργανώθηκε στον απόηχο των πρόσφατων γεγονότων, τα οποία προκάλεσαν δημόσιες αντιπαραθέσεις σχετικά με την ελευθερία της έκφρασης.
Το ερώτημα που διέτρεχε το πρόγραμμα της ημερίδας, στην οποία συμμετείχαν νομικοί, ιστορικοί της τέχνης, θεολόγοι και άνθρωποι των γραμμάτων, ήταν εάν η ελευθερία της τέχνης υπόκειται σε περιορισμούς. Η απάντηση από τους ομιλητές ήταν αρνητική, και καταδικαστική σε κάθε φαινόμενο καλλιτεχνικής λογοκρισίας. Στην πράξη αυτό αποδείχθηκε άλλωστε και από την πλήρη αποκατάσταση της θεματικής έκθεσης «Η σαγήνη του αλλόκοτου» που παρουσιάζεται πλήρης στον ενδιάμεσο χώρο της Πινακοθήκης. Εδώ και δύο ημέρες, όπως έγραψε χθες και η «Κ», τα τέσσερα έργα του εικαστικού Χριστόφορου Κατσαδιώτη έχουν αναρτηθεί αποκατεστημένα και «το αδίκημα που διαπράχθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη την 10η Μαρτίου», όπως χαρακτήρισε την πράξη του πρώην βουλευτή του κόμματος της «Νίκης» Νίκου Παπαδόπουλου η κ. Τσιάρα, δεν έχει πλέον έκδηλα ίχνη. Βεβαίως σε συνεργασία με το κέντρο μελετών ασφαλείας του μουσείου και «ενόψει της κλιμάκωσης επιθετικών κινήσεων σε βάρος έργων τέχνης που παρατηρούνται σε μουσεία ανά τον κόσμο», όπως σχολίασε η διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ, έχουν ληφθεί νέα μέτρα ασφαλείας, αυξάνοντας τον αριθμό των φυλάκων και εγκαθιστώντας τοπικό σύστημα συναγερμού. Τα τέσσερα έργα του Κατσαδιώτη αλλά και ο πίνακας με τον Αη Γιώργη του Τάσου Μαντζαβίνου προστατεύονται πλέον από ειδικό πλεξιγκλάς.
«Παραμένουμε και επιμένουμε στους στόχους μας ως προς τη διαμόρφωση ενός πολυφωνικού και ανοιχτού εθνικού μουσείου στο οποίο θα συνυπάρχουν έργα των ιστορικών συλλογών με την τέχνη του σήμερα», τόνισε η κ. Τσιάρα, υπογραμμίζοντας τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία οργανώνονται οι εκθέσεις στην ΕΠΜΑΣ. Ανέφερε επίσης ότι ο σχεδιασμός του προγράμματος ορίζεται από την ίδια ως καλλιτεχνική διευθύντρια και εγκρίνεται από το Δ.Σ. του μουσείου, ενώ κάθε επιμελητής έχει την πλήρη ευθύνη της επιλογής και διαμόρφωσης του εκθεσιακού αφηγήματος που υπογράφει, τοποθετώντας τον εαυτό του στην κρίση του κοινού, των θεσμών και της ιστορίας της τέχνης.
«Παραμένουμε και επιμένουμε στους στόχους μας ως προς τη διαμόρφωση ενός πολυφωνικού και ανοιχτού εθνικού μουσείου», τόνισε η διευθύντρια Συραγώ Τσιάρα.
«Το μουσείο δεν είναι χώρος παθητικής θέασης», σχολίασε ο καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Δυτικής Τέχνης του ΔΠΘ Γιάννης Κολοκοτρώνης, «τα έργα εκτίθενται για να μας ταράξουν, όχι να μας χαϊδέψουν. Η σύγχρονη τέχνη αποτελεί μήτρα πολιτικής γνώσης και συνείδησης και με αυτή την έννοια τα μουσεία είναι πολιτιστικές μηχανές με παιδαγωγικό ρόλο».
Η πλειονότητα των ομιλητών επιβεβαίωσε από το πάνελ την πεποίθηση ότι το μόνο καθεστώς που παρέχει την απαραίτητη για τον καλλιτέχνη ελευθερία είναι η δημοκρατία, ενώ η επιβολή ενός «γενικού σιωπητηρίου» στην καλλιτεχνική δημιουργία εκ μέρους οποιασδήποτε Αρχής με το πρόσχημα της βλασφημίας ιδεών ή συμβόλων αντιβαίνει στον κατεξοχήν μυθοπλαστικό – φαντασιακό χαρακτήρα της τέχνης. «Η ελευθερία της τέχνης είναι συνθήκη δημοκρατίας», τόνισε χαρακτηριστικά ο πατήρ Βασίλειος Θερμός. «Στην πολιτιστική νεωτερικότητα εναντιώνονται είτε κάποιοι θρησκεύοντες στο όνομα της πίστης- ευλάβειας που θεωρούν ότι πρέπει να χαρακτηρίζει και τον δημόσιο χώρο, είτε ακραία πολιτικά στοιχεία με σκοπό την εθνικιστική χρήση», προσέθεσε.
Στο σύνολό της η επιστημονική ημερίδα που παρακολουθήσαμε κράτησε ισορροπίες και αποστάσεις από τα πρόσφατα γεγονότα –αν και δεν αποφεύχθηκε μια εμπρηστική αγόρευση του δικηγόρου Παύλου Σαράκη, συνηγόρου του ανεξάρτητου βουλευτή Νίκου Παπαδόπουλου– και κατέγραψε την τρέχουσα πραγματικότητα στη χώρα μας σχετικά με θεωρητικά ζητήματα της τέχνης. Ισως δεν άνοιξαν νέοι δρόμοι στον δημόσιο προβληματισμό για την καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά όπως αναφέρθηκε στο κλείσιμο της εκδήλωσης, «συνέβαλε σε μια μικρή μετακίνηση της σκέψης πολλών».
