Ο ένας εξιχνιάζει υποθέσεις στη Σικελία, ο άλλος κυνηγά το έγκλημα στο αστικό τοπίο της Αθήνας. Ο πρώτος είναι αντισυμβατικός εργένης, ενώ στη ζωή του δεύτερου η οικογένεια αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι. Και οι δύο αγαπούν το καλό φαγητό και δεν αποκλείεται να κάνουν διάλειμμα από τις έρευνές τους, για να απολαύσουν ο μεν τη σικελική, ο δε την παραδοσιακή ελληνική κουζίνα. Ο λόγος για τον Σάλβο Μονταλμπάνο και τον Κώστα Χαρίτο, τους δύο ήρωες των αστυνομικών μυθιστορημάτων του Αντρέα Καμιλέρι (1925-2019) και του Πέτρου Μάρκαρη, δύο σημαντικών εκπροσώπων του μεσογειακού νουάρ, οι οποίοι έχουν επίσης κάποια κοινά στοιχεία.
«Πρόκειται ουσιαστικά για βίους παράλληλους», λέει στην «Κ» ο Πέτρος Μάρκαρης, μιλώντας για τον Σικελό ομότεχνό του με τον οποίο διατηρούσε στενή φιλία. «Και οι δυο ξεκινήσαμε από το θέατρο, εκείνος ως σκηνοθέτης, εγώ ως μεταφραστής και συγγραφέας. Περάσαμε στο κινηματογραφικό σενάριο και καταλήξαμε στο αστυνομικό σε προχωρημένη ηλικία – όταν ο Καμιλέρι έγραψε το πρώτο του μυθιστόρημα ήταν 53 ετών, ενώ εγώ 57. Είχε χάσει από γλαύκωμα και τα δυο του μάτια, εγώ έχασα το ένα όταν ήμουν 9 χρόνων. Και η ιταλική εταιρεία παραγωγής που έκανε τηλεοπτική σειρά τα μυθιστορήματά του, τώρα κάνει τα δικά μου», εξηγεί ο Ελληνας συγγραφέας.
Τόσες αναλογίες, στα καλά και στα δύσκολα, θα τους προκαλούσαν κάποια συγκίνηση, σωστά; «Τεράστια – ήταν η χαρά μας να βρισκόμαστε», σημειώνει ο κ. Μάρκαρης. Στις συναντήσεις τους, που ξεκίνησαν μετά τη γνωριμία τους το 2004 στο Φεστιβάλ Βιβλίου του Παλέρμο και γίνονταν στο σπίτι του Καμιλέρι στη Ρώμη, συζητούσαν για τη ζωή, την πολιτική, τα μυθιστορήματά τους. Ο ένας έλεγε για την «Εξαφάνιση του Πατό» ή το «Αρωμα της νύχτας» (τα βιβλία του Καμιλέρι κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη) και ο άλλος για την «Αμυνα ζώνης» ή τον «Βασικό μέτοχο» (ενώ του Μάρκαρη από τις εκδόσεις Κείμενα). «Με ρωτούσε πώς αντιλαμβάνομαι τον ήρωά μου. Του έκανε εντύπωση το στοιχείο του οικογενειάρχη. “Κοίταξε να δεις”, του έλεγα, “οι Ελληνες αστυνομικοί είναι μικροαστοί. Και ως μικροαστοί, θέλουν οικογένεια – για αυτό την έβαλα στα μυθιστορήματα”», παρατηρεί ο Πέτρος Μάρκαρης.
Ενας αιώνας
Φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννηση του Σικελού. Το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο και το Τμήμα Ιταλικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ διοργανώνουν διημερίδα για το έργο του, στο αμφιθέατρο του Ινστιτούτου. Οι εργασίες ξεκίνησαν χθες (με συζητήσεις του Πέτρου Μάρκαρη, της εκδότριας Aννας Πατάκη, της μεταφράστριας του Καμιλέρι, Φωτεινής Ζερβού, του συγγραφέα Κάρλο Λουκαρέλι κ.ά.), και ολοκληρώνονται σήμερα με διαλέξεις για το σικελικό λεξιλόγιο του Καμιλέρι, τις γαστρονομικές αναφορές του, τη σχέση του με την ελληνική αρχαιότητα. Η κληρονομιά εξάλλου του Καμιλέρι στο έντονα πολιτικοκοινωνικό μεσογειακό νουάρ είναι σημαντική. Ο Πέτρος Μάρκαρης αναφέρει ενδεικτικά τη λεπτομερή περιγραφή της κοινωνίας, την πλοκή που δεν πνίγεται σε εξηγήσεις και, τέλος, το χιούμορ. «Είναι δομικό στοιχείο στα βιβλία του», σημειώνει ο Ελληνας συγγραφέας και θυμάται πόσο γελούσαν στις συναντήσεις τους. «Oταν τον επισκεπτόμουν», καταλήγει, «ερχόταν μαζί μου ένα παλικάρι, από τον ιταλικό εκδοτικό μου, σαν διερμηνέας. Μετέφραζε στα αγγλικά τα ιταλικά του Καμιλέρι και στα ιταλικά τα δικά μου αγγλικά. Και είχε αποκτήσει το δικαίωμα, πρώτα να ξεκαρδίζεται με όσα λέγαμε και μετά να μεταφράζει».
