Aναμενόμενο, θα έλεγε ένας απαισιόδοξος. Τι περιμέναμε από ένα καθεστώς σαν του Ερντογάν; Οσο οι καλλιτέχνες Ελλάδας και Τουρκίας συνεργάζονται ειρηνικά, εκείνο καταστέλλει την κριτική τους. Κάπως έτσι, η αντίθεση προς τον Τούρκο πρόεδρο που εξέφρασε πρόσφατα ο ηθοποιός Τζεμ Γιίτ Ουζούμογλου, μέσω της δημόσιας στήριξής του σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και σε μποϊκοτάρισμα φιλοκυβερνητικών επιχειρήσεων, είχε ως αποτέλεσμα να του επιβληθεί απαγόρευση εξόδου από τη χώρα. Τα περιοριστικά μέτρα στον Ουζούμογλου σημαίνουν, βέβαια, ότι δεν θα συμμετάσχει τελικά στην παράσταση «Τα σκυλιά», που ανεβαίνει στις 25 Απριλίου στο θέατρο Κιβωτός, σε σκηνοθεσία Ανέστη Αζά. Η παραγωγή ανακοίνωσε προχθές ότι τον ρόλο του Τούρκου αναλαμβάνει ο Μιχάλης Πητίδης. Ολα αυτά όμως η Αγκυρα μάλλον δεν τα έχει ούτε ακουστά.
Μια αναζήτηση στα τελευταία επιτεύγματα των τουρκικών αρχών σε θέματα καλλιτεχνικής ελευθερίας δεν αφήνει αμφιβολίες. Αρκετοί ηθοποιοί έχασαν πρόσφατα δουλειές σε κρατικές τηλεοπτικές παραγωγές επειδή στήριξαν το μποϊκοτάζ των φιλοκυβερνητικών επιχειρήσεων. Τον περασμένο Νοέμβριο, η πλατφόρμα Mubi Fest ακύρωσε τη διοργάνωση ενός φεστιβάλ της στην Κωνσταντινούπολη, όταν μια τοπική αρχή απαγόρευσε την προβολή της ταινίας «Queer» του Λούκα Γκουαντανίνο. Τον Ιούλιο, η έκθεση Artistic Freedom Monitoring του ιδρύματος Friedrich Naumann ανέφερε ότι το 2024 σημειώθηκαν στην Τουρκία 126 παραβάσεις της καλλιτεχνικής ελευθερίας, έναντι 95 το 2023.
Το μεγάλο ερώτημα –ή το μεγάλο πρόβλημα– είναι ο βαθμός στον οποίο όλα αυτά νομιμοποιούνται από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Δεν λέμε κάτι νέο όταν εκτιμούμε πως η αυταρχική στάση του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, απέναντι σε μουσεία, πολιτιστικά ιδρύματα, πανεπιστήμια και ΜΜΕ που αμφισβητούν την πολιτική του, μπορεί να δίνει το παράδειγμα σε όλο τον κόσμο. Η απομάκρυνση του αυστραλιανού καλλιτεχνικού ντουέτου των Σαμπσάμπι – Ντ’ Αγκοστίνο από την εκπροσώπηση της χώρας τους στη φετινή Μπιενάλε της Βενετίας, οι πολιτικές πιέσεις που δέχεται ο Κινέζος καλλιτέχνης Μπάντιουτσαο διαβάζονται ίσως και σε ένα διεθνές πλαίσιο.
Ο ίδιος ο Τζεμ Γιίτ Ουζούμογλου, πάντως, δεν αντιμετωπίζει τα εις βάρος του μέτρα σαν φυσικό φαινόμενο. «Αν είμαστε ενωμένοι», έγραφε προ ημερών στα social media, «αν σταθούμε χέρι χέρι χωρίς διακρίσεις, αν δεν διστάζουμε να πούμε τη γνώμη μας ειρηνικά, οι όμορφες, γεμάτες ελπίδα μέρες είναι δικές μας».
