Χτισμένα σε μια περιοχή με πολλούς –άλλοτε– χωματόδρομους, με κροκάλες, με κοτρώνες, με άγριες πρασινάδες, στις κατηφοριές του Λυκαβηττού, τα αρχοντικά σπίτια που μένουν ακόμη στην οδό Λασκάρεως αποτελούν από μόνα τους μια παραδοξότητα. Κλειστά επί δεκαετίες, ερειπώνουν γοργά και πλέον είναι τεκμήρια μιας αστικής αρχαιολογίας που στην Αθήνα έχει πολλά δείγματα. Είναι μια ωραία βόλτα από τα ψηλά της Νεάπολης.
Αν ξεκινήσει κανείς από τη Δαφνομήλη και αρχίζει να κατεβαίνει παίρνοντας την από κάτω παράλληλη, τη Νικηφόρου Ουρανού, με την ξεχωριστή ατμόσφαιρά της, θα βγει στη Βουλγαροκτόνου. Σε αυτόν τον ήσυχο δρόμο, θα δει ένα από τα ωραιότερα νεοκλασικά σπίτια, πριν βγει στην Ασκληπιού. Λίγο μετά, ύστερα από 3-4 τετράγωνα, θα συναντήσει τη Λασκάρεως. Κατηφορίζοντας θα φτάσει στη γωνία με την Ιπποκράτους και εκεί θα νιώσει τις βαθιές αντιφάσεις, τα χάσματα αλλά και τη γοητεία της παλιάς συνοικίας.
Ηδη, στη δεξιά γωνία της Ιπποκράτους με τη Λασκάρεως, το συντηρημένο εκλεκτικιστικό διώροφο σπίτι μάς λέει από μόνο του πως στη γειτονιά αυτή υπήρξε μια ταχεία, ανοδική αστικοποίηση κατά τη δεκαετία του 1920. Είναι ένα ωραίο κτίριο, που στέκει απέναντι σε ένα χέρσο, πλέον, οικόπεδο, προϊόν κατεδάφισης. Αλλά η Λασκάρεως, έτσι όπως ακολουθεί το ανάγλυφο της γης, εκτείνεται βαθιά στον αστικό ιστό και φθάνει μέχρι τη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Η Λασκάρεως με όλη εκείνη τη στρωματογραφία μιας εμπειρίας κατοίκησης από τον 20ό αιώνα, μας προσφέρει στη συνάντησή της με την οδό Μαυρομιχάλη, μια ευκαιρία για στάση. Δύο ερειπωμένα αρχοντικά σπίτια στέκουν ακατοίκητα.
Είναι απορίας άξιον πώς τέτοια σπίτια έχουν εγκαταλειφθεί. Κατανοεί κανείς τα θέματα κληρονομίας, αλλά υποτίθεται ότι υπάρχει και μια Πολιτεία για να ρυθμίζει τέτοια ζητήματα και να λειτουργεί υπέρ του δημοσίου συμφέροντος. Τα κατά τα άλλα διατηρητέα αυτά αρχοντόσπιτα, χωρίς κανένα κίνητρο για την αποκατάστασή τους, παραμένουν σχολάζοντα, έτοιμα να καταρρεύσουν. Αν τα παρατηρήσει κανείς προσεκτικά, θα διαπιστώσει πως δεν πρόκειται για σπίτια μιας κοινής αθηναϊκής τυπολογίας, αλλά για σπίτια της πρώτης περιόδου του Μεσοπολέμου προορισμένα για κατοικίες μιας ανώτερης μεσαίας τάξης.
Παρομοίως, καθώς η Λασκάρεως συναντά τη Χαριλάου Τρικούπη, θα συναντήσει ο διαβάτης στα αριστερά του, ένα ακόμη τέτοιο σπίτι, το οποίο αποτελεί και το θέμα της φωτογραφίας μας. Το παρατήρησα πιο προσεκτικά καθώς η επί της οδού Χαριλάου Τρικούπη 160 είσοδος παραμένει ακάλυπτη ή έστω ελεύθερη από προστατευτικά ικριώματα και λάβαρα.
Στέκεται κανείς ευλαβικός, έτοιμος να ανάψει κερί, μπροστά σε αυτήν την αβίαστη, αναβλύζουσα δύναμη της προ 100 ετών μαστοριάς. Οι οικίες αυτές, ευρύχωρες και συγχρονισμένες κατά τα πρότυπα της εποχής τους, ήταν πιθανώς διπλοκατοικίες, με αυτόνομες εισόδους, επί του δρόμου και μέσω της αυλής. Στη Χαριλάου Τρικούπη αποκαλύπτεται η άνοδος της μαρμάρινης κλίμακας, χορταριασμένης αλλά στέρεης και η προ αυτής καγκελωτή πόρτα, με σύμβολα και γεωμετρικές διατάξεις, στεφανωμένες από ζωφόρο τετράφυλλων συνθέσεων με ρόδακες στο κέντρο εν είδει σταυρού.
Στάθηκα όμως ιδιαιτέρως στο μαρμάρινο κεφαλάρι της εξωτερικής εισόδου. Αναπτύσσεται με μεγαλοπρέπεια και το πάνω μέρος του, αυτό που παραμένει αλώβητο των βανδαλισμών που πυκνώνουν στη μαρμάρινη βάση, μας δίνει μια πολύ ενδιαφέρουσα μαρμαρογλυπτική. Είναι ευθεία η αισθητική αναφορά στα νεωτερικά ρεύματα που άνθησαν στην Κεντρική Ευρώπη και αλλού μετά το 1910. Αρ νουβό σε διάφορες εθνικές σχολές, εδώ σε μια απλοποιημένη φόρμα, αλλά φόρμα συμπαγής και αισθητικά πλήρης.
