Το έχω παρατηρήσει, και ουκ ολίγες φορές. Οι περισσότεροι λόγιοι – συγγραφείς, ποιητές, επιστήμονες– που καλούνται να μιλήσουν για το έργο ενός λογοτέχνη, εν ζωή ή μη, καταφεύγουν σε στερεοτυπικές εκφράσεις με στόχο να δείξουν τη δική τους, τάχα υψηλή, λογιοσύνη και άρα αναδεικνύουν το ego τους, παρά παρουσιάζουν το έργο του τιμώμενου.
«Συνομιλεί», «ταξίδι», «βίωμα». Αυτές οι λέξεις επαναλαμβάνονται κατά κόρον σε φιλολογικές ημερίδες, συνέδρια, παρουσιάσεις λογοτεχνικών βιβλίων!
Είναι must οι λόγιοι, μιλώντας δημοσίως για έναν λογοτέχνη, να κάνουν αναφορές σε κάποιο απόσπασμα ενός άλλου: «Εδώ η Δημουλά “συνομιλεί” με την Εμιλι Ντίκινσον», «αυτό το ποίημά της έχει σαφείς υφολογικές αναφορές στην πρώιμη εποχή της Σίλβια Πλαθ» (τυχαία η αναφορά των ποιητριών). Και στο… καπάκι, να σου ακούγεται και ο σχετικός στίχος-απόσπασμα, διά του λόγου το αληθές! Θεωρούν δεδομένο ότι ο θεατής τους – μέσος αναγνώστης γνωρίζει όχι μόνο γενικά την πορεία και το έργο της Ντίκινσον και της Πλαθ! Και άντε να έχει διαβάσει το έργο του λογοτέχνη, λέτε να μπορέσει εκείνη τη στιγμή να κατανοήσει τη δύσκολη εννοιολογική σύνδεση;
Να εξομολογηθώ, δε, πως η φράση που με κάνει να γελάω περισσότερο είναι όταν «ο τιμώμενος “συνομιλεί” με το έργο κάποιου άλλου». Γελάω καθώς σκέφτομαι πως όταν ο ποιητής εμπνεόταν πυρετικά ένα ποίημα, μπορεί εκείνη τη στιγμή στην πραγματικότητα να τον απασχολούσαν τα παιδιά του, να του γκρίνιαζε η/ο σύντροφός του ή να νιαούριζε η γάτα του!
Μια άλλη φράση που είναι βέβαιο ότι θα ακούσει κάποιος σε λογοτεχνικά events, είναι πώς «ο λογοτέχνης αξιοποιεί τις λέξεις για να ταξιδέψει στο ασυνείδητό του». Πρωτότυπο!
Οσο για το «πώς τα βιώματα του λογοτέχνη περνούν στο χαρτί», αυτό πια είναι το ευκολότερο… κλισέ από όποιον θέλει να εντυπωσιάσει το κοινό. Η κατάληξη είναι ότι το κοινό μένει άφωνο, αλλά και απορημένο. Δεν θα περιέγραφα τις παραπάνω παραδοξότητες εάν δεν πίστευα ότι τα συνέδρια, οι παρουσιάσεις βιβλίων και οι επιστημονικές ημερίδες έχουν ουσιαστική αξία, πόσο μάλλον όταν μεταξύ του κοινού βρίσκονται και μαθητές – έχω προσωπική πείρα. Διευρύνονται οι ορίζοντές τους, αποκτούν εμπειρίες που μπορεί να τους ανοίξουν δρόμους για τη ζωή τους. Εστω κι ένας μαθητής να «κερδηθεί» είναι πολύτιμο.
Η αξία ενός λόγιου δεν δηλώνεται από τις εξειδικευμένες γνώσεις που επιδεικτικά «πουλάει» στους ακροατές του. Φευ για εκείνον, είναι διακριτή η επιδεικτική, fake, σεμνότητά του!
Οι επιστήμονες, λογοτέχνες και δημοσιολογούντες που μιλούν με απλό και μεστό λόγο, χωρίς να επιθυμούν να συνδηλώσουν τη δική τους αξία, είναι λίγοι και δεν αναλώνονται σε κοσμικές, λογοτεχνικές βεγγέρες.
